Dil filozofu J. L. Austin tarafından ortaya atılan bu teori* sosyal bilimler literatüründe ’lengüistik dönemeç’ olarak adlandırılan önemli bir kilometre taşı olmuştur. Austin’in ölümünden sonra yayınlanan (1962) ’How to do things with words’ adlı kitabı* dil felsefesinde de önemli bir kitap olarak kabul edilmektedir. Austin* dildeki bazı ifadelerin özelliğine dikkati çekmekte ve iki tür ifade ayırdetmektedir: Saptayıcı ve performatif ifadeler.
Birincisi doğru veya yanlış olarak değerlendirilebilen çeşitli betimsel ifadeleri kapsar. Örneğin ’dünya yuvarlaktır’ veya ’dünya düzdür’ veya ’kapı kapalı’ gibi. İkinciler ise hiçbir özel enformasyon taşımayan* ’sana saatin kaç olduğunu soruyorum’ veya ’kapıyı kapatmanı emrediyorum’ gibi ifadelerdir.
Performatif ifadelerin bir kısmı bu örneklere kıyasla daha belirsizdir* durumun/ bağlamın dikkate alınmasını gerektirirler; örneğin bir yönetim kurulu toplantısında başkanın ’toplantı başladı’ sözü performatif iken bu ifadeyi bir dış gözlemcinin toplantı hakkında söylemesi saptayıcıdır.
Austin her ifadenin arkasındaki edim türünün (üç farklı tip) dikkate alınması gerektiğini vurgular.
Performatİf ifadeler* enformasyon iletmez* bir şeyin durumunu betimlemez* fakat bir dil edimi (örneğin vaadde bulunma* isteme veya emretme edimi) gerçekleştirirler. Ancak tüm ifadeler* saptayıcı da olsalar* ifade edildikleri durumda dikkate alınırlarsa daima bir edim değeri taşırlar. Örneğin ’kapı kapalı’ ifadesi* duruma göre* zımni olarak bir talep (’bana kapıyı açar mısın?’)* öneri (’Burada yalnızız* ciddi olarak konuşalım’) veya ikaz (beni rahatsız etmemen için uyarıyorum’) değeri taşıyabilir.
Austin’in teorisi* dilin pozitivist analizinin eleştirisine bir katkı sayılmıştır. Zira bu teoriye göre pek çok cümle dil edimleri oluşturabilir; yanlış veya doğru olmaksızın bir işlev görebilir* söylemde bir anlam tipi araştırmayı başlatır; bu anlam* söylemin dediğiyle değil* yaptırttığıyla ilgilidir; bu* dilin pragmatik boyutudur.
Austin’in dil edimleri teorisi* daha sonra öğrencisi Searle tarafından geliştirilmiştir. Bazı yazarlar* dil edimleri teorisini* dil sosyal psikolojisinin temellerinden biri saymaktadır. Chabrol’un deyişiyle* "Dil sosyal psikolojisi* iletişimlerin incelenmesi ile etkileşimsel bir eylem teorisini birbirine eklemlemek suretiyle* sosyal gerçekliği oluşturan günlük etkileşimleri üreten ve yorumlayan sosyal aktörlerin iletişim kompetansının altında yatan bilişsel* dilsel ve sosyal ilkeleri* kuralları* prosedürleri* uzlaşmaları* normları ve stratejileri irdelemeyi konu alır".
Birincisi doğru veya yanlış olarak değerlendirilebilen çeşitli betimsel ifadeleri kapsar. Örneğin ’dünya yuvarlaktır’ veya ’dünya düzdür’ veya ’kapı kapalı’ gibi. İkinciler ise hiçbir özel enformasyon taşımayan* ’sana saatin kaç olduğunu soruyorum’ veya ’kapıyı kapatmanı emrediyorum’ gibi ifadelerdir.
Performatif ifadelerin bir kısmı bu örneklere kıyasla daha belirsizdir* durumun/ bağlamın dikkate alınmasını gerektirirler; örneğin bir yönetim kurulu toplantısında başkanın ’toplantı başladı’ sözü performatif iken bu ifadeyi bir dış gözlemcinin toplantı hakkında söylemesi saptayıcıdır.
Austin her ifadenin arkasındaki edim türünün (üç farklı tip) dikkate alınması gerektiğini vurgular.
Performatİf ifadeler* enformasyon iletmez* bir şeyin durumunu betimlemez* fakat bir dil edimi (örneğin vaadde bulunma* isteme veya emretme edimi) gerçekleştirirler. Ancak tüm ifadeler* saptayıcı da olsalar* ifade edildikleri durumda dikkate alınırlarsa daima bir edim değeri taşırlar. Örneğin ’kapı kapalı’ ifadesi* duruma göre* zımni olarak bir talep (’bana kapıyı açar mısın?’)* öneri (’Burada yalnızız* ciddi olarak konuşalım’) veya ikaz (beni rahatsız etmemen için uyarıyorum’) değeri taşıyabilir.
Austin’in teorisi* dilin pozitivist analizinin eleştirisine bir katkı sayılmıştır. Zira bu teoriye göre pek çok cümle dil edimleri oluşturabilir; yanlış veya doğru olmaksızın bir işlev görebilir* söylemde bir anlam tipi araştırmayı başlatır; bu anlam* söylemin dediğiyle değil* yaptırttığıyla ilgilidir; bu* dilin pragmatik boyutudur.
Austin’in dil edimleri teorisi* daha sonra öğrencisi Searle tarafından geliştirilmiştir. Bazı yazarlar* dil edimleri teorisini* dil sosyal psikolojisinin temellerinden biri saymaktadır. Chabrol’un deyişiyle* "Dil sosyal psikolojisi* iletişimlerin incelenmesi ile etkileşimsel bir eylem teorisini birbirine eklemlemek suretiyle* sosyal gerçekliği oluşturan günlük etkileşimleri üreten ve yorumlayan sosyal aktörlerin iletişim kompetansının altında yatan bilişsel* dilsel ve sosyal ilkeleri* kuralları* prosedürleri* uzlaşmaları* normları ve stratejileri irdelemeyi konu alır".
