- 1 Ağu 2007
- 5,470
- 41
FTP NEDİR ?
FTP (File Transfer Protocol) Internete bagli bir bilgisayardan digerine (her iki yönde de) dosya aktarimi yapmak için gelistirilen bir internet protokolü ve bu isi yapan uygulama programlarina verilen genel addir. Ilk gelistirilen internet protokollerinden biridir. FTP protokolü ile bir baska bilgisayardan bir baska bilgisayara dosya aktarimi yapilirken, o bilgisayar ile etkilesimli-ayni anda (on-line) baglanti kurulur ve protokol ile saglanan bir dizi komutlar yardimiyla iki bilgisayar arasinda dosya alma/gönderme islemleri yapilir.
FTP yapmak için neler gerekir?
FTP yapmak, bir bilgisayara FTP protokolü ile baglanmak eylemini anlatan yari Türkçe yari Ingilizce bir deyimdir. FTP yapmak için,
baglanacagimiz bilgisayarin internet adresi (nümerik ya da sembolik formatta)
baglanacagimiz bilgisayarda dosyalarina ulasmak istedigimiz hesapla ilgili kullanici numarasi ve varsa sifresi
Internet erisimi olan, üzerinde FTP yazilimi bulunan bir bilgisayar
baglanacagimiz bilgisayarda, FTP protokol komutlarini yorumlayacak çalisir durumda bir FTP Servis programi (FTP Sitesi)
gereklidir.
FTP ile nasil baglanti sağlanır?
Baglanti, tanitici adi (host name) veya internet numarasi kullanilarak iki biçimde yapilabilmektedir. Ancak uygulamada daha sik olarak tanitici adi kullanilmaktadir. Baglantinin yapilabilmesi için; ftp baglanilmak istenen tanitici ad formati kullanilmaktadir. Bir makinayla olan baglantiyi kapatip diger bir makinaya baglanmak için önce close ile baglanti kesilip, open makina ismi ile yeni baglanti kurulur. FTP ile baglanti kurulduktan sonra temel Unix komutlari kullanilarak isl emler yapilmaktadir.
FTP nasil yapilir? Temel FTP komutlari nelerdir?
Genel kullanim : ftp <ftp yapilacak makinanin adresi> seklindedir. Bundan sonra, ilgili bilgisayara baglanildiginda, kullanici numarasi ve parola (password) sorulur. Daha sonra da, o kullanicinin makinasina baglanilmis olur. Bu sekilde, etkilesimli bir ortamda, (genellikle ftp> ile gösterilir) bazi komutlar verilerek iki makina arasinda dosya islemleri, ayrica baglanilan makinada bazi temel dosya/disk islemleri (dizin açma, dosya silme vb) yapilabilir. Bazi temel FTP komutlari ve kisa tanimlari asagida listelenmistir.:
Standart FTP komutlari :
cd : Dizin degistirme (cd <dizin adi>) (cd .. : bulunulan dizinden bir öndekine geçme)
pwd : Bulunulan dizinin ismini verir
dir : Bulunulan dizindeki dosyalari listeleme
ls : Bulunulan dizindeki dosyalari kisa olarak listeleme (Örnek kullanimlar : ls -lr : ayrintili, tersten alfabetik listeleme; ls -lr |more : sayfa sayfa listeleme (dizin içinde cok fazla sayida dosya varsa bu kullanim oldukça yararlidir))
get : Dosya alma (get <dosya_adi> (<alindiktan_sonraki_adi>). (<alindiktan_sonraki_adi> seçimliktir, kullanilmayabilir. Bu durumda dosya_adi aynen kullanilacaktir.
put : Dosya gönderme (put <dosya_adi> (<gönderecegimiz_yerdeki_adi>)
mget : Birden fazla dosya almak istendiginde kullanilir. Örnek kullanimlar: mget *.zip, mget a*.* vb..
mput : Birden fazla dosya göndermek istendiginde kullanilir.
ascii : Dosya aktarimlarinda aktarim modu olarak ASCII kullanilacagini belirtme.
binary : Dosya aktarimlarinda aktarim modu olarak BINARY kullanilacagini belirtme. Arsiv dosyalari (zip, arj, z, zoo, hqx vb), calistirilabilir programlar (.exe, .com), resim formatli programlar (gif, jpeg vb) FTP ile alinmadan/ya da gönderilmeden önce mutlaka bu komut verilmelidir.
delete : FTP yapilan yerde bir dosyayi silme (delete <dosya adi>, eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur)
mkdir : FTP yapilan yerde yeni bir dizin olusturma (mkdir <dizin adi>, eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur)
rmdir : FTP yapilan yerde bos bir dizini silme (rmdir <dizin adi>, eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur)
help : Kullanilabilecek komutlar ile ilgili bir yardim ekrani çikarir.
lcd : FTP ortamindan çikmadan, kendi makinanizda dizin degistirmenizi olanakli kilar.
close : FTP ortamindan çikmadan, sadece ilgili baglantiyi kapatmak için kullanilir.
quit : FTP ortamindan çikmak ve baglantiyi kapatmak için kullanilir (bye komutu da ayni isi görür).
Bazi FTP merkezleri, tüm bir dizini sikistirarak gönderme kabiliyetine sahiptir. Söz gelimi, linux isimli bir alt dizini, GET linux linux.zip seklinde sikistirilmis olarak alabiliriz. Ancak, bu özellik her FTP merkezinde olmayabilir.
Kütük transferi
Internet araciligi ile kütük transferinin yapilmasi için get,mget, put ve mput komutlari kullanilmaktadir. Ancak transfer edilecek kütük tipine bagli olarak, transfer tipinin seçilmesi gerekmektedir. Internette iki tür transfer tipi vardir.
Ascii: Bilgisayarlar arasinda text kütüklerinin transferi için uygundur.
Binary: Text içeren veya içermeyen imaj ya da program kütüklerinin transferi için kullanilir. Uzantisi z, Z, exe, zip, tar, com, sys, gz veya ps olan kütükler binary tipinde alinmalidir. Burada z, Z, zip, tar, gz uzantilari o kütügü n sikistirilmis oldugunu ps ise o dosyanin Postcript yapida oldugunu gösterir. Uygun programlar ile bu kütüklerin transfer isleminden sonra açilmalari gerekmektedir.
Bu komutlarin kullanimi için iki örnek verilmistir.
ftp> ascii
200 Type set to A. Ascii Kütük Transferi
ftp> get news.txt
200 PORT command successful.
150 Opening ASCII mode data connection for news.txt (42390 bytes).
226 Transfer complete.
42553 bytes received in 6.9 seconds (6 Kbytes/s).
ftp> binary
200 Type set to I. Binary Kütük Transferi
ftp> get news.zip
200 PORT command successful.
150 Opening BINARY mode data connection for news.txt (42390 bytes).
226 Transfer complete.
42390 bytes received in 7.2 seconds (5.8 Kbytes/s).
Kütük transferi yapilirken, "wildcard" denilen joker karakterlerin de kullanimi
mümkündür. Örnegin;
ftp>mget news*
yazilacak olursa içinde news kelimesinin bulundugu tüm kütüklerin kopyalanmak istendigi anlasilacak ve tek tek bu kütüklerin istenip istenmedigi sorgulanarak kopyalama yapilacaktir. Eger bu kütüklerin sorgulama yapilmadan tasinmasi isteniyorsa "prompt" ko mutu verilmelidir. Tekrar bu komut verilene kadar yapilacak tüm kopyalama islemleri sorgusuz gerçeklestirilecektir. Veri transferi sirasinda sikistirilmis kütüklerin kullanimi hem maddi hem de zaman açisindan dikkate deger kazançlarin dogmasina yol açmaktadir. Ancak sikistirilmis kütüklerin hangi anlama geldigi daha dogrusu hangi programla eski haline getireleceginin bilinmesi gereklidir. Asagida uzantilarina bagli olarak sikistirilmis kütüklerin açilmalarina yönelik bilgiler verilmistir.
İstenen FTP Tabanini Bulma (archie)
Istenen bir dosyayi (veya programi) ve ait oldugu FTP tabanini bulmanin en kolay ve çabuk yolu archie komutunu kullanmaktir. McGill üniversitesinde gelistirilmis olup, kamuya açik ftp kullanimina izin veren arsivlerdeki kütük isimlerini bir veri tabaninda tutan ve bunun sorgulamasini yapan bir sistemdir. Veri tabani periyodik olarak güncellenmekte ve McGill de bulunan ana server yardimiyla diger serverlerin uyumlu olmasi saglanmaktadir. Archie komutu ile 1000'in üzerindeki anonymous FTP kaynagi taranarak, 100 gigabytes civarindaki bilgi kontrol edilmektedir. Bu komut ile kullanicinin verdigi isme uyan dosyalarin bulundugu kaynaklar seçilip, sirali biçimde özetlenir. Istenirse yapilan arama islemi bir text dosyasinda saklanabilir. Bilgilerin bulundugu list eler ayda bir yenilenerek güncelligi saglanmaktadir. Kullanimi için, archie -paremetreler anahtar kelime yapisi kullanilmaktadir. Burada kullanilabilecek parametrelerden bazilari asagida kisaca listelenmisitir. Burada ki parametreler kullanilan bilgisayarin türüne ve archie programinin özelliklerine bagli olarak farkliliklar göstermektedir. Windows ortaminda çalisan programlar kullanildigi zaman bu parametreler ikonlar halinde yer almaktadir.
o: Sorgulama sonuçlarinin saklanacagi dosya adi (tüm yazilimlarda desteklenmez)
l: Sorgulama sonuçlarinin her bir satira bir sonuç gelecek biçimde özetlenmesini saglar.
s: Taramada büyük/küçük harf ayirimi yapmaz.
c: Taramada büyük/küçük harf ayirimi yapar.
e: Verilen anahtar kelime ile tamamen uyan isimleri tarar. Büyük/küçük harf ayirimi yapar.
Örnek: Aranmak istenilen dosyanin adi vine.tar.Z olsun,
$ archie vine.tar.Z
Host athene.uni-paderborn.de
********: /local/X11/more_contrib
FILE -rw-r--r-- 18854 Nov 15 1990 vine.tar.Z
Host emx.utexas.edu
********: /lpub/mnt/source/games
FILE -rw-r--r-- 12019 May 7 1988 vine.tar.Z
Host export.lcs.mit.edu
********: /contrib
FILE -rw-r--r-- 15548 Oct 90 00:29 vine.tar.Z
biçiminde arama sonuçlari listelenir.
FTP Dosyalarinin İndirilmesi
Internetin en popüler kullanimlarindan biri de dosya indirmek yani Internetteki bir dosyayi kendi bilgisayariniza aktarmaktir. Bu dosyalar birçok degisik tipte olabilir. Kendi bilgisayarinizda çalistirabileceginiz programlar; grafik dosyalari, dinleyebileceginiz sese ve müzik dosyalari ya da okuyabileceginiz metin dosyalari. Her gün Internetten onbinlerce dosya indirilir. Bunlarin çogu kisaca FTP ile kendi bilgisayarinizdan Internet üzerindeki baska bilgisayara da dosya gönderebilirsiniz.
FTP diger çogu Internet kaynagi gibi client/server modeliyle çalisir. Internetteki bir FTP serverina baglanmak için FTP client (kullanici) yazilimini çalistirmaniz gerekir. FTP serverinda, FTP daemon (cin) denilen bir yazilim dosya indirmenizi ve göndermenizi saglar.
Bir FTP sitesine girmek ve dosya indirmek için daemonun giris izni vermesini saglamak için bir hesap numarasi (ya da kullnici adi) ve sifre girilmesi gerekir. Bazi siteler herkesin siteye girip, dosya indirmesine izin verirler fakat hesap numarasi (ya da kullanici adi) ve sifre yine de girilmelidir. Genelde bu sitelere girmek için kullanici aid olarak “anonymous” (isimsiz) sifre olarak da e-mail adresinizi kullanirsiniz. Bu yüzden böyle sitelere anonymous FTP siteleri denir. Bazi FTP siteleri özeldir ve sadece dogru hesap numarasi ve firesi olan belirli kisilere giris izni verirler.
FTP kullanmak oldukça basittir. Bir FTP sitesine yüklendiginzde, mevcut dosyalar arasinda directoryleri degistirerek ilerleyebilir ve her directorydeki mevcut dosyayi görebilirsiniz. Indirmek istediginiz bir dosya ile karsilastiginda, kullanici yazilim ile FTP serverina komut vererek bu dosyayi göndermesini saglayabilirsiniz.
World Wide Web'in popüleritesi arttikça yazilim indirmek daha da kolaylasmaktadir. Web browser kullanilarak dosyalara olan baglantilara tiklanir, fakat perde arkasindan dosyalari indiren yine FTP 'dir. FTP Web'den ve Interneten dosya indirmenin hala en çok kullanilan yoludur. Web'in HTTP protokolü de dosya indirmek için kullanilabilir. Fakat FTP kadar yeterli olmadigindan sikça kullanilmaz.
Internetten dosya indirmede ortaya çikan bir problem, bazi dosyalarin büyük olmasi ve bu dosyalarin indirilmesinin çok uzun zaman almasidir. 28.800 bps hizda bile dosya indirmek çok yavas olabilir. Dosya transferlerini hizlandirmak ve FTP üzerinde yer tasarrufu yapmak için kullanilan yöntem sikistirmadir. (özel yazilimlar kullanarak dosyanin boyutlarini küçülmek). Dosya sikistirmak için birçok degisik metod kullanilabilir. Dosya tipine bagli olarak, dosyalar % 10 ila 50 arasinda bir oranda sikistirabilir. Dosyalari indirdikten sonra sikistirma yazilimi kullanarak, indirdiginiz sikistirlmis dosyayi yeniden eski haline getirmeniz gerekir. Böylece o dosyayi kullanmak mümkün olur.
ANONYMOUS FTP nedir?
FTP islemi sirasinda, güvenlik olarak, baglanacagimiz makinadaki kullanici numarasi (User Name) ve parola (Password) bilgilerini bilmemiz gerekir (Program, bunlari bize sorar). Baglanilan makina, kisiye özel ve parolasini sadece bizim bildigimiz bir makina olabilecegi gibi, herkese açik bir arsiv merkezi de olabilir. Böyle merkezlere herkesin kolayca erisip dosya almasini saglamak için tek tip bir kullanici numarasi tanimlanmistir: anonymous ya da ftp
Bu merkezlere ftp yapildiginda kullanici ismi olarak anonymous (ya da ftp) girildiginde, bizden parola olarak KENDI E-POSTA ADRESIMIZI girmemiz istenir. Parola yazilirken GÖRULMEZ. Bu sizi sakin sasirtmasin !!! Sifre olarak kesinlikle kullandiginiz bilgisayarin sifresini GIRMEYIN! Örnek olarak;
ftp ftp.itu.edu.tr user ftp password http://www.cuteftp.com[/URL] ) bu tip sorunlarinizi çözecektir.
FTP yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar var mi?
Tabii ki var!! Asagidaki hususlara dikkat etmemek çogunlukla bir sürü bosa giden zamana mal olacaktir.
EXE, .ZIP vb gibi dosyalari BINARY aktarin (transfer edin). FTP'de (genellikle) varsayilan aktarim biçimi ASCII dir.
Anonymous FTP'de, bir directory içine girdiginizde, genellikle, oradaki dosyalarin isim, byte olarak büyüklük, tarih ve içerigini belirten kisa açiklama satirlarinin oldugu 'okubeni (readme)' dosyalari (bazen de INDEX dosyalari) vardir. Öncelikle bu ASCII dosyalari alip okumak size çok yardimci olacaktir.
Anonymous FTP'de, sifre olarak LÜTFEN e-mail adresinizi dogru olarak girin. Bazi FTP merkezleri, e-mail adresinin uygunsuz girilmesi (ya da girilmeyip bos geçilmesi) durumunda FTP yapmaniza izin vermemektedir.
Unix'te küçük/büyük harf ayrimi oldugunu her zaman akilda bulundurun. Özellikle, aktaracaginiz dosyalarin isimlerini tam yazin ve küçük/büyük harf ayrimlarina dikkat edip aynisini yazin.
Kullandiginiz bilgisayarin isletim sistemine özgü kisit/özellikleri de bilmekte fayda var. (yerel dosya adi vermeler, dosya içerigi görme vb gibi özellikleri kullanabilmeniz icin -söz gelimi, DOS isletim sisteminde, dosya adi ve uzantisi için birtakim kisitlamalar var).
Anonymous FTP'de dosya gönderilmesi ve incoming dizininin kullanimi
FTP'de baglandigimiz makinaya dosya göndermek istersek, bunu PUT komutu kullanarak yapiyoruz. Anonymous FTP'lerde baglandigimiz makinaya bir dosya gönderme (yani yazma) hakkimiz -genellikle- yoktur. FTP siteleri, kullanicilarin belli bir süre dosyalarini koyabilmeleri için bir dizin açmislardir : bu dizinin adi incoming. genellikle kök (root) dizininde, ya da pub'in altinda (pub/incoming) olarak bulunur. Anonymous FTP lerde, sadece incoming dizinine yazma yetkimiz vardir. Buraya alt dizin açabilir, program kopyalayabiliriz (PUT ile). incoming özellikle, kullanicilarin internet'te bulduklari ilginç programlari baskalari ile paylasabilmeleri için güzel bir ortam. Bazi sitelerde incoming kullanimi kisitlanmis olabilir. Bu kisitlamalar degisiktir. Dizin açma, dosya upload etme (gönderme), dosya silme, incoming içindeki dosyalari görme, incoming içindeki dosya sayisi ve uzunluk limitleri vb gibi özelliklerden bir kismi ya da tamami iptal edilmis olabilir.
Incoming kullaniminda uymamiz gereken bazi kurallar var :
Herseyden önce, incoming dizini herkesin kullanimina açik. Bu yüzden, fazla sayida ve büyüklükte dosyayi bu alanda TUTMAMALIYIZ.
incoming'e koydugumuz bir dosyayi bir süre sonra silmeyi unutmamaliyiz. Ancak, baskalarinin upload ettigi dosyalara dokunmamamiz lazim.
incomin içinde lisansli yazilimlar, uygunsuz dosyalar, prpoaganda içeren dosyalar vb bulundurmamaliyiz.
Eger bir program koymussak (söz gelimi unzip.exe), ayni isimde kisa bir açiklama dosyasi da koyup programin kisa bir tanimini burada vermeliyiz (söz gelimi, unzip.txt -dosya içinde, pkzip.exe'nin ZIP dosyalarini açan bir DOS programi oldugunu söyleyebiliriz).
incoming'in uygunsuz kullanimina rastladigimizda, ilgili FTP Sitesi yöneticisine haber vermeliyiz.
Grafik Arabirimli FTP ne demektir?
Klasik anlamda FTP yaparken, klavye ile bir takim komutlar yazariz. Son yillarda gelistirilen bazi programlar kullanicinin bu komutlari vermesine gerek kalmadan grafik bir ara birim ile daha kolay FTP yapmasina olanak tanirlar. FTP komutlari ya pull-down/pop-up menülerden alinir; ya da tek bir fare tiklatmasi ile degisik FTP komutlari icra edilir. Bu tip programlara bir örnek, PC/Windows altinda çalisan, John Junod'un gelistirdigi WS_FTP 'dir. ( [URL="https://tik.lat/ykSxl"] http://www.ipswitch.com[/URL] 'dan alinabilir). Unix ortaminda xftp/oftp/mftp, ftptool gibi programlar vardir. Gopher ve Web içinden yapacaginiz FTP de bu tip FTP'lere benzer. Asagida, WS_FTP (sürüm 4.10) için klasik ekran düzeni görülmektedir. Sol taraftaki bilgiler yerel diske ait, sag taraftakiler ise baglandigimiz yere aittir. Kullanici, menü sistemi yardimiyla dosya transferi ve bazi temel FTP operasyonlarini gerçeklestirir.
Bir FTP seansi nasil yürütülür?
FTP , birçok diger Internet kaynagi gibi client/server modeliyle çalisir. Bu durumda FTP 'yi kullanmak için bir client (kullanici) programin kendi bilgisayarinizzda çalismasi gerekir. Bir FTP seansina baslamak için bilgisayarinizdaki kullanici programi çalistirir ve indirmek istediginiz dosyalarin bulundugu FTP serveriyla kontak kurarsiniz. FTP kullanici yazilimini temin edebileceginiz yüzlerce yer vardir. Bunlardan biri de ZDNetin [URL="https://tik.lat/zRaNy"] www.hotfiles.comdaki[/URL] yazilim kütüphanesidir.
FTP deamon'u (cin) FTP serveri üzerinde çalisir. Bu deamon bütün FTP muamelelerini halleder. FTP kullanici bir serverla kontak kurdugu zaman, deamon bir hesap numarasi ve sifre sorar. Birçok FTP sitesi herkesin giris yapmasina ve dosya indirmesine müsaade eder. Bu tür FTP 'lere anonymous FTP denir. Ananymous (isimsiz) FTP'lerde hesap numarasi yerine “ananymous”, sifre yerine de e-mail adresi kullanilir. Bazi FTP clientleri, FTP serverina baglanildiginda bu islemi otomatik olarak yaparlar.
Bir FTP serverina giris yaptiginzda, command link (komut hatti) denilen bir baglanti, server ve bilgisayariniz arasinda kurulur. Bu hat sizin servera komut göndermenizi saglarken, serverin da size bilgi ve mesaj göndermesini saglar.
FTP serverindaki directorylerin degistirilmesi istendiginde kullanici yaziliminiz komut hattini kullanarak FTP deamonuna bir emir gönderir. Deamon directoryi degistirir ve komut hatti üzerinden o directorydeki dosyalarin listesini gönderir. Bu dosyalardan birini indirmek istediginizde bu talep yine komut hattindan iletilir.
Bir dosyayi indirmek için komut verildiginde veril hatti (data link) denilen ikinci bir baglanti kurulur. Bu baglanti iki modda olabilir: ASCII ya da binar modu. ASCII modu metin dosyalari göndermek içindir ve satir bosluklariyla, satir baslarinda degisiklik olabilir. Binar modu binar dosyalari degisiklige ugramadan gönderir.
Dosya serverdan bilgisayariniza veri hatti üzerinden indirilir. Dosya indirildikten sonra veri hatti otomatikman kapanir. Dosya indirilip veri hatti kapadiktan sonra komut hatti açik kalmaya devam eder. Böylece baska directorylere bakip baska dosyalar indirebilir. Isiniz bittiginde, çikis yaparsiniz ve komut hatti kapanir. Artik FTP serveriyla olan baglanti kesilmistir.
Dosya sikistirma
Sikistirma programlari dosyalari küçülmek için algoritma-kompleks matematiksel formüller- kullanirlar. Ilk asamada algoritma sikistirilacak dosyayi inceler, tekrarlanmis veri desenleri arar.
Algoritma tekrarli veri desenleri buldugunda bunlari daha ufak “isaret”lerle degistirir. Fazla miktarda tekrarli veri desenleri olan dosyalarda daha çok isaret olacagindan bu dosyalar orijinalinden çok daha küçük bir boyuta sikistirabilirler.
Dosyaya istenirse bir baslik da eklenebilir. Bu baslikta, dosya adi, dosya büyüklügü ve sikistirma metodunu belirten bilgiler bulunur. Bu bilgiler dosyayi yeniden eski haline sokup, yeniden yapilanmasini saglarken kullanilir.
PC'ler için olan PKZIP gibi bazi sikistirma yazilimlari, birkaç sikistirilmis dosyayi bir araya getirerek arsiv dosyalari yaratabilirler. Ayrica UNIX komutu olan TAR kullanilarak birçok dosya tek bir arsiv de birlestirilir.
Internette bulundugunuz sikistirilmis bir dosyayi kullanmak için önce bunu Internet üzerinden kendi bilgisayariniza transfer edin.
Bu dosyayi kullanabilmek için bunu eski haline getirecek bir yazilim gerekir. Bu yazilim basliga bakar ve dosyadaki isaretleri (token) inceler. Bir açma algoritmasi kullanarak orijinal dosyayi, bilgisayarinizda kullanabileceginiz sekilde yeniden olusturur.
Dosya uzantilari dosyanin sikistirilmissa nasil sikistirildigini belirtir.
FTP (File Transfer Protocol) Internete bagli bir bilgisayardan digerine (her iki yönde de) dosya aktarimi yapmak için gelistirilen bir internet protokolü ve bu isi yapan uygulama programlarina verilen genel addir. Ilk gelistirilen internet protokollerinden biridir. FTP protokolü ile bir baska bilgisayardan bir baska bilgisayara dosya aktarimi yapilirken, o bilgisayar ile etkilesimli-ayni anda (on-line) baglanti kurulur ve protokol ile saglanan bir dizi komutlar yardimiyla iki bilgisayar arasinda dosya alma/gönderme islemleri yapilir.
FTP yapmak için neler gerekir?
FTP yapmak, bir bilgisayara FTP protokolü ile baglanmak eylemini anlatan yari Türkçe yari Ingilizce bir deyimdir. FTP yapmak için,
baglanacagimiz bilgisayarin internet adresi (nümerik ya da sembolik formatta)
baglanacagimiz bilgisayarda dosyalarina ulasmak istedigimiz hesapla ilgili kullanici numarasi ve varsa sifresi
Internet erisimi olan, üzerinde FTP yazilimi bulunan bir bilgisayar
baglanacagimiz bilgisayarda, FTP protokol komutlarini yorumlayacak çalisir durumda bir FTP Servis programi (FTP Sitesi)
gereklidir.
FTP ile nasil baglanti sağlanır?
Baglanti, tanitici adi (host name) veya internet numarasi kullanilarak iki biçimde yapilabilmektedir. Ancak uygulamada daha sik olarak tanitici adi kullanilmaktadir. Baglantinin yapilabilmesi için; ftp baglanilmak istenen tanitici ad formati kullanilmaktadir. Bir makinayla olan baglantiyi kapatip diger bir makinaya baglanmak için önce close ile baglanti kesilip, open makina ismi ile yeni baglanti kurulur. FTP ile baglanti kurulduktan sonra temel Unix komutlari kullanilarak isl emler yapilmaktadir.
FTP nasil yapilir? Temel FTP komutlari nelerdir?
Genel kullanim : ftp <ftp yapilacak makinanin adresi> seklindedir. Bundan sonra, ilgili bilgisayara baglanildiginda, kullanici numarasi ve parola (password) sorulur. Daha sonra da, o kullanicinin makinasina baglanilmis olur. Bu sekilde, etkilesimli bir ortamda, (genellikle ftp> ile gösterilir) bazi komutlar verilerek iki makina arasinda dosya islemleri, ayrica baglanilan makinada bazi temel dosya/disk islemleri (dizin açma, dosya silme vb) yapilabilir. Bazi temel FTP komutlari ve kisa tanimlari asagida listelenmistir.:
Standart FTP komutlari :
cd : Dizin degistirme (cd <dizin adi>) (cd .. : bulunulan dizinden bir öndekine geçme)
pwd : Bulunulan dizinin ismini verir
dir : Bulunulan dizindeki dosyalari listeleme
ls : Bulunulan dizindeki dosyalari kisa olarak listeleme (Örnek kullanimlar : ls -lr : ayrintili, tersten alfabetik listeleme; ls -lr |more : sayfa sayfa listeleme (dizin içinde cok fazla sayida dosya varsa bu kullanim oldukça yararlidir))
get : Dosya alma (get <dosya_adi> (<alindiktan_sonraki_adi>). (<alindiktan_sonraki_adi> seçimliktir, kullanilmayabilir. Bu durumda dosya_adi aynen kullanilacaktir.
put : Dosya gönderme (put <dosya_adi> (<gönderecegimiz_yerdeki_adi>)
mget : Birden fazla dosya almak istendiginde kullanilir. Örnek kullanimlar: mget *.zip, mget a*.* vb..
mput : Birden fazla dosya göndermek istendiginde kullanilir.
ascii : Dosya aktarimlarinda aktarim modu olarak ASCII kullanilacagini belirtme.
binary : Dosya aktarimlarinda aktarim modu olarak BINARY kullanilacagini belirtme. Arsiv dosyalari (zip, arj, z, zoo, hqx vb), calistirilabilir programlar (.exe, .com), resim formatli programlar (gif, jpeg vb) FTP ile alinmadan/ya da gönderilmeden önce mutlaka bu komut verilmelidir.
delete : FTP yapilan yerde bir dosyayi silme (delete <dosya adi>, eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur)
mkdir : FTP yapilan yerde yeni bir dizin olusturma (mkdir <dizin adi>, eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur)
rmdir : FTP yapilan yerde bos bir dizini silme (rmdir <dizin adi>, eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur)
help : Kullanilabilecek komutlar ile ilgili bir yardim ekrani çikarir.
lcd : FTP ortamindan çikmadan, kendi makinanizda dizin degistirmenizi olanakli kilar.
close : FTP ortamindan çikmadan, sadece ilgili baglantiyi kapatmak için kullanilir.
quit : FTP ortamindan çikmak ve baglantiyi kapatmak için kullanilir (bye komutu da ayni isi görür).
Bazi FTP merkezleri, tüm bir dizini sikistirarak gönderme kabiliyetine sahiptir. Söz gelimi, linux isimli bir alt dizini, GET linux linux.zip seklinde sikistirilmis olarak alabiliriz. Ancak, bu özellik her FTP merkezinde olmayabilir.
Kütük transferi
Internet araciligi ile kütük transferinin yapilmasi için get,mget, put ve mput komutlari kullanilmaktadir. Ancak transfer edilecek kütük tipine bagli olarak, transfer tipinin seçilmesi gerekmektedir. Internette iki tür transfer tipi vardir.
Ascii: Bilgisayarlar arasinda text kütüklerinin transferi için uygundur.
Binary: Text içeren veya içermeyen imaj ya da program kütüklerinin transferi için kullanilir. Uzantisi z, Z, exe, zip, tar, com, sys, gz veya ps olan kütükler binary tipinde alinmalidir. Burada z, Z, zip, tar, gz uzantilari o kütügü n sikistirilmis oldugunu ps ise o dosyanin Postcript yapida oldugunu gösterir. Uygun programlar ile bu kütüklerin transfer isleminden sonra açilmalari gerekmektedir.
Bu komutlarin kullanimi için iki örnek verilmistir.
ftp> ascii
200 Type set to A. Ascii Kütük Transferi
ftp> get news.txt
200 PORT command successful.
150 Opening ASCII mode data connection for news.txt (42390 bytes).
226 Transfer complete.
42553 bytes received in 6.9 seconds (6 Kbytes/s).
ftp> binary
200 Type set to I. Binary Kütük Transferi
ftp> get news.zip
200 PORT command successful.
150 Opening BINARY mode data connection for news.txt (42390 bytes).
226 Transfer complete.
42390 bytes received in 7.2 seconds (5.8 Kbytes/s).
Kütük transferi yapilirken, "wildcard" denilen joker karakterlerin de kullanimi
mümkündür. Örnegin;
ftp>mget news*
yazilacak olursa içinde news kelimesinin bulundugu tüm kütüklerin kopyalanmak istendigi anlasilacak ve tek tek bu kütüklerin istenip istenmedigi sorgulanarak kopyalama yapilacaktir. Eger bu kütüklerin sorgulama yapilmadan tasinmasi isteniyorsa "prompt" ko mutu verilmelidir. Tekrar bu komut verilene kadar yapilacak tüm kopyalama islemleri sorgusuz gerçeklestirilecektir. Veri transferi sirasinda sikistirilmis kütüklerin kullanimi hem maddi hem de zaman açisindan dikkate deger kazançlarin dogmasina yol açmaktadir. Ancak sikistirilmis kütüklerin hangi anlama geldigi daha dogrusu hangi programla eski haline getireleceginin bilinmesi gereklidir. Asagida uzantilarina bagli olarak sikistirilmis kütüklerin açilmalarina yönelik bilgiler verilmistir.
İstenen FTP Tabanini Bulma (archie)
Istenen bir dosyayi (veya programi) ve ait oldugu FTP tabanini bulmanin en kolay ve çabuk yolu archie komutunu kullanmaktir. McGill üniversitesinde gelistirilmis olup, kamuya açik ftp kullanimina izin veren arsivlerdeki kütük isimlerini bir veri tabaninda tutan ve bunun sorgulamasini yapan bir sistemdir. Veri tabani periyodik olarak güncellenmekte ve McGill de bulunan ana server yardimiyla diger serverlerin uyumlu olmasi saglanmaktadir. Archie komutu ile 1000'in üzerindeki anonymous FTP kaynagi taranarak, 100 gigabytes civarindaki bilgi kontrol edilmektedir. Bu komut ile kullanicinin verdigi isme uyan dosyalarin bulundugu kaynaklar seçilip, sirali biçimde özetlenir. Istenirse yapilan arama islemi bir text dosyasinda saklanabilir. Bilgilerin bulundugu list eler ayda bir yenilenerek güncelligi saglanmaktadir. Kullanimi için, archie -paremetreler anahtar kelime yapisi kullanilmaktadir. Burada kullanilabilecek parametrelerden bazilari asagida kisaca listelenmisitir. Burada ki parametreler kullanilan bilgisayarin türüne ve archie programinin özelliklerine bagli olarak farkliliklar göstermektedir. Windows ortaminda çalisan programlar kullanildigi zaman bu parametreler ikonlar halinde yer almaktadir.
o: Sorgulama sonuçlarinin saklanacagi dosya adi (tüm yazilimlarda desteklenmez)
l: Sorgulama sonuçlarinin her bir satira bir sonuç gelecek biçimde özetlenmesini saglar.
s: Taramada büyük/küçük harf ayirimi yapmaz.
c: Taramada büyük/küçük harf ayirimi yapar.
e: Verilen anahtar kelime ile tamamen uyan isimleri tarar. Büyük/küçük harf ayirimi yapar.
Örnek: Aranmak istenilen dosyanin adi vine.tar.Z olsun,
$ archie vine.tar.Z
Host athene.uni-paderborn.de
********: /local/X11/more_contrib
FILE -rw-r--r-- 18854 Nov 15 1990 vine.tar.Z
Host emx.utexas.edu
********: /lpub/mnt/source/games
FILE -rw-r--r-- 12019 May 7 1988 vine.tar.Z
Host export.lcs.mit.edu
********: /contrib
FILE -rw-r--r-- 15548 Oct 90 00:29 vine.tar.Z
biçiminde arama sonuçlari listelenir.
FTP Dosyalarinin İndirilmesi
Internetin en popüler kullanimlarindan biri de dosya indirmek yani Internetteki bir dosyayi kendi bilgisayariniza aktarmaktir. Bu dosyalar birçok degisik tipte olabilir. Kendi bilgisayarinizda çalistirabileceginiz programlar; grafik dosyalari, dinleyebileceginiz sese ve müzik dosyalari ya da okuyabileceginiz metin dosyalari. Her gün Internetten onbinlerce dosya indirilir. Bunlarin çogu kisaca FTP ile kendi bilgisayarinizdan Internet üzerindeki baska bilgisayara da dosya gönderebilirsiniz.
FTP diger çogu Internet kaynagi gibi client/server modeliyle çalisir. Internetteki bir FTP serverina baglanmak için FTP client (kullanici) yazilimini çalistirmaniz gerekir. FTP serverinda, FTP daemon (cin) denilen bir yazilim dosya indirmenizi ve göndermenizi saglar.
Bir FTP sitesine girmek ve dosya indirmek için daemonun giris izni vermesini saglamak için bir hesap numarasi (ya da kullnici adi) ve sifre girilmesi gerekir. Bazi siteler herkesin siteye girip, dosya indirmesine izin verirler fakat hesap numarasi (ya da kullanici adi) ve sifre yine de girilmelidir. Genelde bu sitelere girmek için kullanici aid olarak “anonymous” (isimsiz) sifre olarak da e-mail adresinizi kullanirsiniz. Bu yüzden böyle sitelere anonymous FTP siteleri denir. Bazi FTP siteleri özeldir ve sadece dogru hesap numarasi ve firesi olan belirli kisilere giris izni verirler.
FTP kullanmak oldukça basittir. Bir FTP sitesine yüklendiginzde, mevcut dosyalar arasinda directoryleri degistirerek ilerleyebilir ve her directorydeki mevcut dosyayi görebilirsiniz. Indirmek istediginiz bir dosya ile karsilastiginda, kullanici yazilim ile FTP serverina komut vererek bu dosyayi göndermesini saglayabilirsiniz.
World Wide Web'in popüleritesi arttikça yazilim indirmek daha da kolaylasmaktadir. Web browser kullanilarak dosyalara olan baglantilara tiklanir, fakat perde arkasindan dosyalari indiren yine FTP 'dir. FTP Web'den ve Interneten dosya indirmenin hala en çok kullanilan yoludur. Web'in HTTP protokolü de dosya indirmek için kullanilabilir. Fakat FTP kadar yeterli olmadigindan sikça kullanilmaz.
Internetten dosya indirmede ortaya çikan bir problem, bazi dosyalarin büyük olmasi ve bu dosyalarin indirilmesinin çok uzun zaman almasidir. 28.800 bps hizda bile dosya indirmek çok yavas olabilir. Dosya transferlerini hizlandirmak ve FTP üzerinde yer tasarrufu yapmak için kullanilan yöntem sikistirmadir. (özel yazilimlar kullanarak dosyanin boyutlarini küçülmek). Dosya sikistirmak için birçok degisik metod kullanilabilir. Dosya tipine bagli olarak, dosyalar % 10 ila 50 arasinda bir oranda sikistirabilir. Dosyalari indirdikten sonra sikistirma yazilimi kullanarak, indirdiginiz sikistirlmis dosyayi yeniden eski haline getirmeniz gerekir. Böylece o dosyayi kullanmak mümkün olur.
ANONYMOUS FTP nedir?
FTP islemi sirasinda, güvenlik olarak, baglanacagimiz makinadaki kullanici numarasi (User Name) ve parola (Password) bilgilerini bilmemiz gerekir (Program, bunlari bize sorar). Baglanilan makina, kisiye özel ve parolasini sadece bizim bildigimiz bir makina olabilecegi gibi, herkese açik bir arsiv merkezi de olabilir. Böyle merkezlere herkesin kolayca erisip dosya almasini saglamak için tek tip bir kullanici numarasi tanimlanmistir: anonymous ya da ftp
Bu merkezlere ftp yapildiginda kullanici ismi olarak anonymous (ya da ftp) girildiginde, bizden parola olarak KENDI E-POSTA ADRESIMIZI girmemiz istenir. Parola yazilirken GÖRULMEZ. Bu sizi sakin sasirtmasin !!! Sifre olarak kesinlikle kullandiginiz bilgisayarin sifresini GIRMEYIN! Örnek olarak;
ftp ftp.itu.edu.tr user ftp password http://www.cuteftp.com[/URL] ) bu tip sorunlarinizi çözecektir.
FTP yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar var mi?
Tabii ki var!! Asagidaki hususlara dikkat etmemek çogunlukla bir sürü bosa giden zamana mal olacaktir.
EXE, .ZIP vb gibi dosyalari BINARY aktarin (transfer edin). FTP'de (genellikle) varsayilan aktarim biçimi ASCII dir.
Anonymous FTP'de, bir directory içine girdiginizde, genellikle, oradaki dosyalarin isim, byte olarak büyüklük, tarih ve içerigini belirten kisa açiklama satirlarinin oldugu 'okubeni (readme)' dosyalari (bazen de INDEX dosyalari) vardir. Öncelikle bu ASCII dosyalari alip okumak size çok yardimci olacaktir.
Anonymous FTP'de, sifre olarak LÜTFEN e-mail adresinizi dogru olarak girin. Bazi FTP merkezleri, e-mail adresinin uygunsuz girilmesi (ya da girilmeyip bos geçilmesi) durumunda FTP yapmaniza izin vermemektedir.
Unix'te küçük/büyük harf ayrimi oldugunu her zaman akilda bulundurun. Özellikle, aktaracaginiz dosyalarin isimlerini tam yazin ve küçük/büyük harf ayrimlarina dikkat edip aynisini yazin.
Kullandiginiz bilgisayarin isletim sistemine özgü kisit/özellikleri de bilmekte fayda var. (yerel dosya adi vermeler, dosya içerigi görme vb gibi özellikleri kullanabilmeniz icin -söz gelimi, DOS isletim sisteminde, dosya adi ve uzantisi için birtakim kisitlamalar var).
Anonymous FTP'de dosya gönderilmesi ve incoming dizininin kullanimi
FTP'de baglandigimiz makinaya dosya göndermek istersek, bunu PUT komutu kullanarak yapiyoruz. Anonymous FTP'lerde baglandigimiz makinaya bir dosya gönderme (yani yazma) hakkimiz -genellikle- yoktur. FTP siteleri, kullanicilarin belli bir süre dosyalarini koyabilmeleri için bir dizin açmislardir : bu dizinin adi incoming. genellikle kök (root) dizininde, ya da pub'in altinda (pub/incoming) olarak bulunur. Anonymous FTP lerde, sadece incoming dizinine yazma yetkimiz vardir. Buraya alt dizin açabilir, program kopyalayabiliriz (PUT ile). incoming özellikle, kullanicilarin internet'te bulduklari ilginç programlari baskalari ile paylasabilmeleri için güzel bir ortam. Bazi sitelerde incoming kullanimi kisitlanmis olabilir. Bu kisitlamalar degisiktir. Dizin açma, dosya upload etme (gönderme), dosya silme, incoming içindeki dosyalari görme, incoming içindeki dosya sayisi ve uzunluk limitleri vb gibi özelliklerden bir kismi ya da tamami iptal edilmis olabilir.
Incoming kullaniminda uymamiz gereken bazi kurallar var :
Herseyden önce, incoming dizini herkesin kullanimina açik. Bu yüzden, fazla sayida ve büyüklükte dosyayi bu alanda TUTMAMALIYIZ.
incoming'e koydugumuz bir dosyayi bir süre sonra silmeyi unutmamaliyiz. Ancak, baskalarinin upload ettigi dosyalara dokunmamamiz lazim.
incomin içinde lisansli yazilimlar, uygunsuz dosyalar, prpoaganda içeren dosyalar vb bulundurmamaliyiz.
Eger bir program koymussak (söz gelimi unzip.exe), ayni isimde kisa bir açiklama dosyasi da koyup programin kisa bir tanimini burada vermeliyiz (söz gelimi, unzip.txt -dosya içinde, pkzip.exe'nin ZIP dosyalarini açan bir DOS programi oldugunu söyleyebiliriz).
incoming'in uygunsuz kullanimina rastladigimizda, ilgili FTP Sitesi yöneticisine haber vermeliyiz.
Grafik Arabirimli FTP ne demektir?
Klasik anlamda FTP yaparken, klavye ile bir takim komutlar yazariz. Son yillarda gelistirilen bazi programlar kullanicinin bu komutlari vermesine gerek kalmadan grafik bir ara birim ile daha kolay FTP yapmasina olanak tanirlar. FTP komutlari ya pull-down/pop-up menülerden alinir; ya da tek bir fare tiklatmasi ile degisik FTP komutlari icra edilir. Bu tip programlara bir örnek, PC/Windows altinda çalisan, John Junod'un gelistirdigi WS_FTP 'dir. ( [URL="https://tik.lat/ykSxl"] http://www.ipswitch.com[/URL] 'dan alinabilir). Unix ortaminda xftp/oftp/mftp, ftptool gibi programlar vardir. Gopher ve Web içinden yapacaginiz FTP de bu tip FTP'lere benzer. Asagida, WS_FTP (sürüm 4.10) için klasik ekran düzeni görülmektedir. Sol taraftaki bilgiler yerel diske ait, sag taraftakiler ise baglandigimiz yere aittir. Kullanici, menü sistemi yardimiyla dosya transferi ve bazi temel FTP operasyonlarini gerçeklestirir.
Bir FTP seansi nasil yürütülür?
FTP , birçok diger Internet kaynagi gibi client/server modeliyle çalisir. Bu durumda FTP 'yi kullanmak için bir client (kullanici) programin kendi bilgisayarinizzda çalismasi gerekir. Bir FTP seansina baslamak için bilgisayarinizdaki kullanici programi çalistirir ve indirmek istediginiz dosyalarin bulundugu FTP serveriyla kontak kurarsiniz. FTP kullanici yazilimini temin edebileceginiz yüzlerce yer vardir. Bunlardan biri de ZDNetin [URL="https://tik.lat/zRaNy"] www.hotfiles.comdaki[/URL] yazilim kütüphanesidir.
FTP deamon'u (cin) FTP serveri üzerinde çalisir. Bu deamon bütün FTP muamelelerini halleder. FTP kullanici bir serverla kontak kurdugu zaman, deamon bir hesap numarasi ve sifre sorar. Birçok FTP sitesi herkesin giris yapmasina ve dosya indirmesine müsaade eder. Bu tür FTP 'lere anonymous FTP denir. Ananymous (isimsiz) FTP'lerde hesap numarasi yerine “ananymous”, sifre yerine de e-mail adresi kullanilir. Bazi FTP clientleri, FTP serverina baglanildiginda bu islemi otomatik olarak yaparlar.
Bir FTP serverina giris yaptiginzda, command link (komut hatti) denilen bir baglanti, server ve bilgisayariniz arasinda kurulur. Bu hat sizin servera komut göndermenizi saglarken, serverin da size bilgi ve mesaj göndermesini saglar.
FTP serverindaki directorylerin degistirilmesi istendiginde kullanici yaziliminiz komut hattini kullanarak FTP deamonuna bir emir gönderir. Deamon directoryi degistirir ve komut hatti üzerinden o directorydeki dosyalarin listesini gönderir. Bu dosyalardan birini indirmek istediginizde bu talep yine komut hattindan iletilir.
Bir dosyayi indirmek için komut verildiginde veril hatti (data link) denilen ikinci bir baglanti kurulur. Bu baglanti iki modda olabilir: ASCII ya da binar modu. ASCII modu metin dosyalari göndermek içindir ve satir bosluklariyla, satir baslarinda degisiklik olabilir. Binar modu binar dosyalari degisiklige ugramadan gönderir.
Dosya serverdan bilgisayariniza veri hatti üzerinden indirilir. Dosya indirildikten sonra veri hatti otomatikman kapanir. Dosya indirilip veri hatti kapadiktan sonra komut hatti açik kalmaya devam eder. Böylece baska directorylere bakip baska dosyalar indirebilir. Isiniz bittiginde, çikis yaparsiniz ve komut hatti kapanir. Artik FTP serveriyla olan baglanti kesilmistir.
Dosya sikistirma
Sikistirma programlari dosyalari küçülmek için algoritma-kompleks matematiksel formüller- kullanirlar. Ilk asamada algoritma sikistirilacak dosyayi inceler, tekrarlanmis veri desenleri arar.
Algoritma tekrarli veri desenleri buldugunda bunlari daha ufak “isaret”lerle degistirir. Fazla miktarda tekrarli veri desenleri olan dosyalarda daha çok isaret olacagindan bu dosyalar orijinalinden çok daha küçük bir boyuta sikistirabilirler.
Dosyaya istenirse bir baslik da eklenebilir. Bu baslikta, dosya adi, dosya büyüklügü ve sikistirma metodunu belirten bilgiler bulunur. Bu bilgiler dosyayi yeniden eski haline sokup, yeniden yapilanmasini saglarken kullanilir.
PC'ler için olan PKZIP gibi bazi sikistirma yazilimlari, birkaç sikistirilmis dosyayi bir araya getirerek arsiv dosyalari yaratabilirler. Ayrica UNIX komutu olan TAR kullanilarak birçok dosya tek bir arsiv de birlestirilir.
Internette bulundugunuz sikistirilmis bir dosyayi kullanmak için önce bunu Internet üzerinden kendi bilgisayariniza transfer edin.
Bu dosyayi kullanabilmek için bunu eski haline getirecek bir yazilim gerekir. Bu yazilim basliga bakar ve dosyadaki isaretleri (token) inceler. Bir açma algoritmasi kullanarak orijinal dosyayi, bilgisayarinizda kullanabileceginiz sekilde yeniden olusturur.
Dosya uzantilari dosyanin sikistirilmissa nasil sikistirildigini belirtir.
