Bu makale tamamen kendi şahsım tarafından yazılmıştır!
Metin Türleri Nelerdir?
MASAL
Olağanüstü olaylarla süslü, olağanüstü kişilerin başından geçen, zaman ve yer kavramları belirli olmayan hayalî olayların anlatıldığı yazılara denir.
Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir konuyu açıklamak ve ispatlamak amacıyla yazılan fikir yazılarına denir.
Herhangi bir konuda kişisel görüş ve düşüncelerin, kesin yargılara bağlanmadan, kanıtlama amacı taşınmadan, konuşma havası içinde dile getirildiği yazılardır.
Bir konuyu fazla derinleştirmeden okuyucuyla konuşuyormuş hissini uyandıracak şekilde anlatan yazılardır.
Genellikle güncel konuları ele alan, kanıtlama amacı gütmeden ve işlenen konuyu derine inmeden anlatan günübirlik yazılardır.
Gerçek ya da gerçeğe uygun olarak zihinde tasarlanmış, insanların başlarından geçen olayları, yaşamlarının çeşitli yönlerini, iç dünyalarını, toplumsal bir olayı ya da durumu geniş bir yer ve zaman dilimi içinde anlatan uzun yazılara roman denir.
Gerçek ya da gerçeğe uygun olarak tasarlanmış olayları anlatan yazılara öykü(hikâye) denir.
Her öykü temelde bir olaya dayanır. Diğer bir deyişle olay ya da durum, öykünün konusunu oluşturur.
KİŞİ - KİŞİLER
İnsansız bir olay ya da durum düşünülemez. Bu nedenle öykünün temel öğelerinden biri de insandır.
YER VE ZAMAN
Her öykü, açıkça belirtilsin ya da belirtilmesin belli bir yerde ve zamanda geçer. Olayın akışına bağlı olarak kısa bir zaman dilimi ele alınır.
DİL- ANLATIM
Öyküdeki bütün öğelerin haraket halinde olmasını sağlayan yazarın anlatımıdır.
Anlatım yazardan yazara değişebilir.
GEZİ YAZISI (SEYAHATNAME)
Gezilip görülen yerler hakkında yazılan yazılardır.
Ne gün yazıldığını belirtmek için tarih atılan, çoğu zaman her günün sonunda o gün olup bitenin, sıcağı sıcağına anlatıldığı olaylarla ilgili yorumlar, değerlendirmelerin yapıldığı yazılardır.
Bir yazarın kendisinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları sanat değeri taşıyan bir üslupla anlattığı yazılardır.
Metin Türleri Nelerdir?
MASAL
Olağanüstü olaylarla süslü, olağanüstü kişilerin başından geçen, zaman ve yer kavramları belirli olmayan hayalî olayların anlatıldığı yazılara denir.
- Masalda eğiticilik ve öğreticilik esastır.
- Masallardaki olaylar gerçeğe uymaz.
- Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptir.
- Masalın geçtiği yer ve zaman belirsizdir.
- Masallar tekerlemeyle başlar.
- Masaldaki karakterler; cinler, periler, devler ve hayvanlar olabilir.
- Masalların sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.
- Ulusal konulara yer verilmez, evrensel konular ve mesajlar içerir.
Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir konuyu açıklamak ve ispatlamak amacıyla yazılan fikir yazılarına denir.
- Gazete ile birlikte ortaya çıkan ve gelişen yazı türüdür.
- Konu sınırlaması yoktur ancak daha çok bilimsel, akademik ve kültürel konularda yazılır.
- Ele alınan konunun ayrıntısına inilir, uzunluğu ile ilgili bir sınırlama yoktur.
- En önemli ilkeleri "inceleme, nesnellik, kanıtlama, bilimsellik ve öğreticilik'tir."
- Diğer türlerden en belirgin farkı, ortaya konan düşüncelerin kanıtlanma zorunluluğudur.
- Yetkinlik gerektirir, yazarın konusunda uzman olması gerekir.
- Ciddi ve ağırbaşlı, bilimsel bir dil kullanır, ele alınan konuyla ilgili terimlere yer verir.
- Anlatımı yalın, yoğun ve nesnel olup söz oyunlarına yer verilmez.
- Bilgi verme amacı taşıdığından açık ve anlaşılır bir dil kullanır.
- Genellikle tartışmacı ve açıklayıcı anlatım biçimlerinden yararlanılır.
- Makale; giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşan belli bir plan dâhilinde yazılır.
Herhangi bir konuda kişisel görüş ve düşüncelerin, kesin yargılara bağlanmadan, kanıtlama amacı taşınmadan, konuşma havası içinde dile getirildiği yazılardır.
- Gazeteyle birlikte gelişme gösteren bir türdür.
- Konu sınırlaması yoktur.
- Yazar; söylediklerini kanıtlama, belgeleme yoluna gitme ve öne sürdüğü düşünceleri kesin yargılara bağlamaz.
- Samimi, sıcak ve senli benli bir üslubu olan deneme yazarı, kendi kendisiyle konuşuyormuş gibi bir yol izler.
- Deneme, uzmanlık isteyen bir yazı türü değildir.
Bir konuyu fazla derinleştirmeden okuyucuyla konuşuyormuş hissini uyandıracak şekilde anlatan yazılardır.
- Gazete ve dergilerde yayımlanan bir türdür.
- Bir düşünceyi açıklar veya bir görüşün tutarsız yanlarını dile getirir.
- Konu sınırlaması olmamakla birlikte genellikle sanatsal ve tarihi konular ele alınır.
- Devrik cümleler, soru-cevap gibi okuyucuyu sıkmayan günlük konuşma diline yakın bir anlatım tarzı kullanılır.
- Bilgi vermesi yönüyle makaleye benzer, söylenenlerin kanıtlanmaya ihtiyaç duyulmadan aktarılması yönüyle makaleden ayrılır.
Genellikle güncel konuları ele alan, kanıtlama amacı gütmeden ve işlenen konuyu derine inmeden anlatan günübirlik yazılardır.
- Gündemde olan siyasi, ekonomik, kültürel ve toplumsal konular eleştirel bir bakış açısıyla işlenir.
- Günübirlik yazılardır, kalıcılığı yoktur.
- Diğer türlerden en belirgin farkı, güncel olmasıdır.
- Anlatımı sıcak, yalın, yoğun ve canlıdır.
- Fikralarda alaycı, iğneleyici, sade, konuşma diline yakın bir dil kullanılır.
- Fıkra yazarı, doğal bir dil kullanırken yer yer deyimlere ve nükteli sözlere yer verir.
Gerçek ya da gerçeğe uygun olarak zihinde tasarlanmış, insanların başlarından geçen olayları, yaşamlarının çeşitli yönlerini, iç dünyalarını, toplumsal bir olayı ya da durumu geniş bir yer ve zaman dilimi içinde anlatan uzun yazılara roman denir.
- Roman; anlatım özellikleri, planı, kısacası her şeyiyle öykünün aynasıdır ancak öyküden daha uzundur.
- Romanın iç ve dış dünyasını oluşturan öğeler, olaylar, durum, kişi ya da kişiler, yer ve zaman başlıkları altında toplanabilir.
Gerçek ya da gerçeğe uygun olarak tasarlanmış olayları anlatan yazılara öykü(hikâye) denir.
- Tasarlanan, yaşanması mümkün olan bir olay da öykünün yapısını oluşturan öğeler büyük önem taşır.
- Öyküler; olay, kişiler, yer ve zaman olmak üzere dört öğeden oluşur.
- Kişiler ve olayın geçtiği yerler, tasvir yoluyla okuyucunun gözünde canlandırılır.
Her öykü temelde bir olaya dayanır. Diğer bir deyişle olay ya da durum, öykünün konusunu oluşturur.
KİŞİ - KİŞİLER
İnsansız bir olay ya da durum düşünülemez. Bu nedenle öykünün temel öğelerinden biri de insandır.
YER VE ZAMAN
Her öykü, açıkça belirtilsin ya da belirtilmesin belli bir yerde ve zamanda geçer. Olayın akışına bağlı olarak kısa bir zaman dilimi ele alınır.
DİL- ANLATIM
Öyküdeki bütün öğelerin haraket halinde olmasını sağlayan yazarın anlatımıdır.
Anlatım yazardan yazara değişebilir.
GEZİ YAZISI (SEYAHATNAME)
Gezilip görülen yerler hakkında yazılan yazılardır.
- Kişi gezi esnasında birçok yer görür, birçok insanla tanışır; bunları hafızada tutmak güç olacağından gezi esnasında not alınır ve gezi yazılarında bunlar anlatılır.
- Okur sanki o yerleri yazarla birlikte gezer gibi olur.
- Açık ve akıcı bir dille yazılır; betimleme, öyküleme ve açıklama türlerinden yararlanılır.
- Tarih, coğrafya, sosyoloji gibi bilimlere kaynaklık eder.
Ne gün yazıldığını belirtmek için tarih atılan, çoğu zaman her günün sonunda o gün olup bitenin, sıcağı sıcağına anlatıldığı olaylarla ilgili yorumlar, değerlendirmelerin yapıldığı yazılardır.
- Günlükler yazarının ağzından anlatıldığı için birinci kişili anlatımla yazılır.
- Yaşananlar genellikle kronolojik sırayla verilir.
- Başkalarının okuması için yazılmaz, bu nedenle anlatımı öznel ve samimidir.
- Günlük ileriye doğru, anı geriye doğru gider.
- Yaşadıkları döneme ışık tutan önemli birer kaynak ve belge niteliğindedir.
Bir yazarın kendisinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları sanat değeri taşıyan bir üslupla anlattığı yazılardır.
- Yazarın kendini okura açtığı bir tür olduğundan içtendir ve bu yönüyle çok tutulur.
- Anılar belli bir dönemin yorumlandığı yazılar olduğundan tarihi bir belge özelliği de gösterir.
- Üslup yönüyle gezi yazısına benzerse de yazarın dış dünyadan çok kendinden söz etmesi anıyı belli eder.
- Birinci kişi anlatımı söz konusudur.
- Abartı, duygusallık ve yapaylıktan olabildiğince uzak bir tutumla yazılmalıdır.
