Oracle Verİtabani Genel Anlatım

gölge_adam · 20 Ağu 2008

ORACLE VERİTABANI

İlişkisel Veritabanı Yönetim Sistemleri (Relational Database Management Systems - RDBMS) büyük miktarlardaki verilerin güvenli bir şekilde tutulabildiği, bilgilere hızlı erişim imkanlarının sağlandığı, bilgilerin bütünlük içerisinde tutulabildiği ve birden fazla kullanıcıya aynı anda bilgiye erişim imkanının sağlandığı programlardır. Oracle veritabanı da bir ilişkisel veri tabanı yönetim sistemidir.
Oracle veritabanının özellikleri şunlardır:

Büyük miktarda veri tutabilmekte ve verilerin depolandığı alanları ayarlama imkanı vermektedir.
Aynı anda çok sayıda kullanıcıya verilerin bütünlüğünü bozmadan hizmet verebilmektedir. Oracle 8 sürümü ile birlikte on binlerce kullanıcıya hizmet verebilmektedir.
Günün 24 saati ve haftalar boyu hiç kapatılmadan çalışabilmektedir.
İşletim sistemi, veri erişim dilleri ve ağ iletişim protokolleri standartlarıyla uyumludur.
Yetkisiz erişimleri engelleme ve kontrol edebilme imkanı sağlamaktadır.
Bütünlüğü veritabanı düzeyinde sağlayabilmektedir, böylece daha az kod yazılmaktadır.
İstemci/Sunucu mimarisinin bütün avantajlarını kullanabilmektedir.

Oracle ile ilk defa karşılaşan kullanıcılar genellikle Delphi, Visual Basic gibi görsel programlama dillerine benzeyen uygulamalarla karşılaşmayı umarlar. Oysa ki yukarıda da belirttiğimiz gibi Oracle bir ilişkisel veritabanı yönetim sistemidir. Yani bir programlama dili değildir. Fakat Oracle tarafından geliştirilen ve Oracle’ın kendi uygulama geliştirme araçları içerisinde kullanılan bir programlama dili vardır. Oracle ürünleri genellikle büyük çaplı veri kontrolünü gerektiren uygulamalarda kullanılır. Öncelikle bir ağda Oracle veritabanı sadece sunucu olarak adlandırılan bilgisayara yüklenir. Bu sunucu Oracle’ın desteklediği herhangi bir işletim sistemiyle çalışıyor olabilir. Yani Oracle’ın faklı işletim sistemleri için farklı sürümleri vardır. Bu sunucu bilgisayara kurulan veritabanı üzerinde tablolar, indeksler, eşanlamlar,tablo uzayları ve ihtiyaç duyulan kayıtlı prosedürler oluşturulur. Bunlar raporun sonraki bölümlerinde anlatılmaktadır. Oracle’ın bu veritabanına erişerek uygulama programı geliştirmeye yarayan diğer ürünleri de istemci bilgisayarlara kurulur. Tabi sunucu bilgisayara da isteğe bağlı olarak bu ürünler kurulabilir. Şimdi Oracle ürünlerini daha ayrıntılı olarak inceleyelim
Oracle Ürünleri

Aşağıda şu an kullanımı en güncel olan değişik Oracle ürünleri tanıtılımıştır.
Oracle RDBMS

Oracle ilişkisel veritabanı yönetim sistemi Oracle şirketinin ana ürünüdür. Bu ürünün şu an en yeni sürümü Oracle9i RDBMS’dir. Biz bu çalışmada bir önceki sürüm olan Oracle8i’yi esas alacağız. Oracle 8i’den bir önceki sürüm Oracle 7 ve onun bir önceki sürümü de Oracle 6’dır.
Oracle Uygulama Geliştirme Araçları

Oracle’ın veritabanı uygulamaları geliştirmek için görsel ürünleri bu grupta yer alır. Oracle’ın program geliştirmek için kullanılan bu ürünlerinin eski adı Oracle Power Objects idi. Daha sonra Oracle Developer 2000 ve sonra da Oracle Developer 6 ürünleri geliştirildi. Developer 2000 ve Developer 6 içerisinde Form Builder, Report Builder, Graphics Builder, Procedure Builder ve Schema Builder ürünlerini içerir. Form Builder kullanıcıya sunulacak arayüzlerin geliştirildiği programdır. İşte bu uygulama görsel bir programlama dilinin uygulama geliştirme ortamına benzer. Report Builder ürünü veritabanından elde edilen bilgiler ile raporlar hazırlamaya yarar. Özellikle banka ve kamu kuruluşlarının ihtiyacı olan fatura, evrak gibi belgelerin hazırlanıp, çıktı alınması için geliştirilmiş bir programdır. Procedure Builder sürekli kullanılacak kodların prosedürler halinde oluşturulup, kütüphaneler olarak kaydedilmesi işlemine yarayan bir programdır. Schema Builder ise veritabanı nesnelerinin görsel olarak oluşturulabilmesi için geliştirilmiş bir uygulamadır. Burada tablo, görüntü, eşanlam oluşturma, tablolar arası ilişki kurma,tablo kısıtlamaları oluşturma işlemleri görsel olarak yapılabilir.
SQL*Plus

SQL*Plus, Oracle veritabanında sorgulama yapmak ve SQL komutlarını çalıştırmak için kullanılan bir araçtır. SQL*Plus’da SQL komutlarının yanısıra PL/SQL komutları da kullanılabilmektedir. Bu çalışmanın diğer bölümlerinde anlatılan SQL komutları SQL*Plus kullanılarak hazırlanmıştır.
PL/SQL

PL/SQL (Procedural Language/SQL), yapısal dillere ait özelliklerin standart SQL’e eklenmesiyle ortaya çıkan Oracle’a has bir dildir. PL/SQL Oracle firmasının piyasaya sürdüğü her üründe önemli bir yere sahiptir. Kullanıcılar PL/SQL’i kullanarak programlarına bir çok yeni özellikler katmaktadırlar. Bunlar arasında;

PL/SQL tabanlı kaydedilmiş yordamlar(stored procedures) ve veritabanı tetiklemeleri(triggers) ile önemli iş kurallarını programlamak
Oracle Developer ürünleri ile güçlü ve kolay kullanılabilir görsel ortamlarla programları detaylandırmak ve daha rahat kontrol etmek
Oracle tabanlı uygulamalarda nesne-tabanlı(object-oriented) tasarımlar yapma Web sayfalarından Oracle veritabanlarına link yapma

PL/SQL’in belki de en önemli özelliği istemci-sunucu ortamları tasarlama ile ağ üzerinde dağıtık işlemler yapma ve bir çok sorguyu çalıştırma imkanı sunmasıdır. PL/SQL dili Ada dilinden sonra tasarlanmıştır. PL/SQL’de en gelişmiş yordamsal dillerde olan veri tipleri, blok yapısı, şartlara bağlı ve bağlı olmayan kontrol cümleleri, bir çok döngü tipi, hata durumlarında kullanılacak yordamlar ve kullanıcı tarafından tanımlanabilecek nesneler yer almaktadır.
Net8

Net8 Oracle’ın bir ağ ürünüdür. Farklı bilgisayarların veritabanına bağlantı kurması ve ve istemci-sunucu arasında veri alışverişinin sağlanabilmesi Net8’in ana görevidir. Net8 ağdaki her bilgisayara kurulur. Ağ bağlantısı sağlandığında NET8 istemci ile sunucu arasında bir veri taşıyıcısı gibi işlem görür.

Ağ üzerinde bir istemcinin sunucudaki veritabanına erişebilmesi için, sunucuda bir ağ servis adının(Net Service Name) ve bir dinleyicinin(LISTENER) oluşturulması gerekir. Oracle Enterprise Edition ile birlikte gelen Net8 Assistant ile bu gerçekleştirilebilir. Ağ servis adları, veritabanı gibi bir servisi ağda tanımlamak amacıyla basit bir yöntem olarak kullanılır. Bir kullanıcı ağ servis adını kullanarak bağlantısını şöyle sağlar:
Connect kullanıcı_adı/şifre@ağ_servis_adı
Aşağıda Ne8 Assistant görüntüsü verilmiştir. Verilen şekilde ağ erişimi oluşturmak için gereken işlemler oldukça basittir. Bir ağ servis adı oluşturmak için “Ağ Servis Adları” dizininin üzerine gelip, yandaki artı işaretini tıklamak gerekir. Bundan sonra bazı bilgiler girmemiz istenir. Önce kullanacağımız ağ servis adı bilgisi girilir, sonra iletişimde kullanılacak TCP/IP, SPX gibi protokollerden uygun olanın seçilmesi işlemi tamamlanır. Bundan sonra ana bilgisayar adı ve port numarası girilir. Ana bilgisayar adı veritabanının yüklü olduğu bilgisayarın adıdır. Port numarası ise Oracle’ın veritabanları için kullandığı standart numara olarak 1521 girilir. Bu işlemden sonra veritabanın sürümü seçilir ve veritabanı oluşturulurken girilen SID adı bilgisi verilir. Girilecek tüm bilgiler bu kadardır. Erişimin sağlanıp sağlanmadığını anlamak için “Test” butonu ile bağlantı denemesi yapılır. Ağ servis adları TNSNAMES.ORA adlı dosyaya kaydedilir. Bu dosyada yaptığımız bir kayıt şu şekilde yer alır.

OGR =
(DESCRIPTION =
(ADDRESS_LIST =
(ADDRESS = (PROTOCOL = TCP)(HOST = bavenoglu)(PORT = 1521))
)
(CONNECT_DATA =
(SERVICE_NAME = ogr)
) )
Ağ erişimi dinleyici(LISTENER) adı verilen bir yardımcı programla sağlanır. Net8 Assistant içerisinde bir dinleyici oluşturulabilir. Bir istemci sunucuya bağlanmak istediğinde bu isteği dinleyici karşılar ve istemcinin konfigürasyon bilgileri ile kendi bilgilerini karşılaştırır eğer uygunsa bağlantı sağlanır. Dinleyicinin konfigürasyonu ile ilgili bilgiler LISTENER.ORA dosyasında saklanır.

SQL*Net

SQL*Net Net8’in yardımcı programıdır. Bir istemci bilgisayara Oracle Forms ürününün yüklendiğini düşünelim. Bunun için istemci bilgisayar SQL*Net ile oluşturulan veritabanı takma adını(alias) kullanır. Yukarıda Net8 konfigürasyonunun istemci bilgisayarlarda da yapılması gerektiğini söylemiştik. İşte bu konfigürasyon istemci bilgisayarlarda SQL*Net sayesinde yapılır. Burada veritabanına verilecek takma isim, protokol adı, ana bilgisayar adı(veritabanının bulunduğu) ve veritabanının SID olarak girilen ismi bilgileri girilerek düzenleme yapılır.
Oracle8i Enterprise Edition ve Gerekli Donanım

Bu rapor Oracle8i Enterprise Edition for Windows NT Release 8.1.5 sürümü üzerine düzenlenmiştir. Oracle8i Enterprise Edition CD’sinde üç farklı ürün yer almaktadır:

Oracle8i Enterprise Edition (Server)
Oracle8i Client
Oracle Programmer

Oracle8i Enterprise Edition(Windows NT)

Yükleme Türü
Açıklama
Typical
Tam anlamıyla bir veritabanı kullanmak isteyenler için tavsiye edilen yükleme türüdür. Bir başlangıç veritabanı, ağ servisleri, Oracle yardımcı ürünleri ve yardım dokümanları yüklenir.720 MB yer kaplar. Pentium 133 ya da Pentium 166 işlemci ile kurulabilir. Önerilen işlemci Pentium 200 dür. 96 MB RAM ile çalışabilir. Tavsiye edilen bellek ise 128 MB ‘tır.
Minimal
Minimum veritabanı paketi kullanmak isteyenler için önerilir. Bir başlangıç veritabanı, ağ servisleri ve bazı yardımcı ürünleri içerir. 520 MB yer kaplar. Pentium 133 ya da Pentium 166 işlemci ile kurulabilir. Önerilen işlemci Pentium 200 dür. 64 MB RAM ile çalışabilir. Tavsiye edilen bellek ise 96 MB ‘tır.

Oracle8i Client(Windows NT ve Windows 95/98)
Yükleme Türü
Açıklama
Typical
Veritabanı yöneticileri için veritabanına bağlanma ve veritabanı yönetim işlerini gerçekleştirme araçlarını yükler. 299 MB yer kaplar. Intel 80486 işlemci ile çalıştırılabilir. Tavsiye edilen Pentium 133 ya da Pentium 166 dır. En az 32 MB RAM ile çalıştırılabilir. Önerilen 64 MB’tır.

Oracle Programmer(Windows NT ve Windows 95/98)
Yükleme Türü
Açıklama
Typical
Veritabanına erişebilen geliştirme araçları ve ara yüzlerini yükler. Bu paket, ön derleyicileri(precompilers), ağ servislerini ve yardım dokümanlarını içerir. 267 MB yer kaplar. Intel 80486 işlemci ile çalıştırılabilir. Tavsiye edilen Pentium 133 ya da Pentium 166 dır. En az 32 MB RAM ile çalıştırılabilir. Önerilen 64 MB’tır.

Oracle8i Enterprise Edition Kurulumu

1. Kuruluma başlamadan önce Windows NT sistemine “Administrator” olarak girin.

Eğer sistemde Oracle’ın daha önceki sürümleri varsa StartàControl PanelàServices içerisinde tüm Oracle ile başlayan servisleri seçip, sağ tıklayın ve açılan menüden “Stop” seçeneğini seçin.
CD-Rom’u takın ve otomatik olarak çalışmasını bekleyin. Eğer çalışmazsa cd-rom sürücü dizinine geçip Setup.Exe dosyasını çalıştırın.
Şimdi “Oracle Universal Installer“ olarak adlandırılan ürün yükleme sihirbazının çalışmış olması gerekir. Bu ana pencerede “Install/Deinstall Products” seçeneğini tıklayın.
İlk karşınıza gelen tanıtım penceresidir. Burada daha önce yüklenmiş ürünlerin listesi görülebilir. Yeni yükleme için “İleri” butonunu tıklayın.
“Dosya Yerleşimleri” penceresinde kaynak ve hedef dizin ve dosya adları belirtilir. Kaynak dizin E:\STAGE\PRODUCTS.JAR şeklinde otomatik olarak belirtilir. Bu dizin adı değiştirilmemelidir.
Hedef olarak bir Oracle giriş dizini adı ve yolu girmeniz beklenir. Otomatik olarak giriş dizini adı için “OraHome81” ve yolu içinde “C:\Oracle\Ora81” belirtilir. Bu alanlar değiştirilmeden “İleri” butonu tıklanabilir.

8. Ürün bilgileri listesinin yüklenmekte olduğunu belirten bir pencere geldikten sonra karşınıza “Yüklenebilecek Ürünler” penceresi gelir. Yukarıda da anlattığımız gibi burada üç ürün vardır. Oracle8i Enterprise Edition seçeneğini işaretleyerek “İleri” butonuna basın.

“Yükleme Türleri” penceresinde tipik, minimum ya da özel seçeneklerinden biri seçilerek “İleri” butonuna basılır.
Eğer tipik yükleme, ya da özel yükleme seçildiyse burada Oracle yardım dosyalarını diskten ya da CD-Rom’dan çalıştırma seçeneklerinden birini seçmeniz beklenir. Eğer diskte yaklaşık 133MB boş yeriniz varsa diske yükleme seçeneğini seçebilirsiniz.
Bilgisayarınızda daha önceden yüklü bir Oracle veritabanı varsa bu kısımda bunu güncellemek isteyip istemediğinizi soran bir pencere gelir. “Migrate an Existing Database” kutusunu işaretlerseniz yüklemeden hemen sonra “Oracle Data Migration Assistant” programı çalışır ve eski veritabanınızı yeni sürüme terfi ettirir.
“İleri” butonunu tıkladığınızda karşınıza “Database Identification” penceresi gelir. Burada “Global Database Name” ve “SID” alanlarını doldurmanız istenir. Buraya vereceğiniz isim veritabanının adı olacaktır. Bu alanlardan birini doldurduğunuzda diğeri de aynı değeri otomatik olarak alır.

“İleri” butonunu tıkladığınızda genel ayarlar, ürün dilleri, alan gereksinimleri ve yeni yüklenecek ürünleri kapsayan bir liste gelir. Listede değişiklik yapılamaz. Sadece bildiri amaçlı bir listedir.
“İleri” butonunu tıkladığınızda ürünler yüklenmeye başlar. Oracle8i Enterprise Edition sürümünün tipik olarak yüklenmesi minimum donanım ayarlarında yaklaşık yarım saat sürer.
Dosyaların kopyalanması bittikten sonra “Konfigürasyon Penceresi” gelir.Veritabanının oluşturulması, başlatılması ve ağ ayarlarının yapılması burada otomatik olarak yapılır. Veritabanı oluşturma işlemleri bittikten sonra karşınıza giriş şifrelerinin ve veritabanı ile ilgili bazı bilgilerin verildiği bir pencere gelir. Buradaki şifreler daha sonra veritabanı yönetimi için kullanılacak şifreler olduğundan, önemlidir.

Bu işlemler tamamlandıktan sonra “Universal Installer” kapatılabilir.

gölge_adam · 20 Ağu 2008

ORACLE

Oracle8i Enterprise Edition Ürününü Kaldırma

Bu ürünü kaldırmadan önce StartàControl PanelàServices seçilerek çalışan tüm Oracle servisleri kapatılmalıdır.(“Oracle” kelimesi ile başlayan tüm servisler)
“Start > Programs > Oracle Installation Products > Universal Installer” seçilerek yükleme asistanı çalıştırılmalıdır.
Burada “Yüklü Ürünler” butonu tıklanır.
Kaldırmak istenilen ürünlerin solundaki kutular tıklanarak boşaltılır ve “Kaldır” butonuna basılır.
Ekrana bu kaldırılacak ürünlerin listesi gelir ve kaldırmak için son kez onay istenir.

“Evet” butonuna tıklanırsa seçili ürünler kaldırılır. Sonra “Universal Installer” kapatılabilir.

ORACLE

Oracle Veritabanı Yapısı

Oracle veritabanının, işletim sistemi tarafından bakıldığında, biri fiziksel diğeri mantıksal olmak üzere iki bölümü vardır. Fiziksel bölüm, işletim sisteminden görünen kısımdır. Bunlar Data File(Veri Dosyası), Control File(Kontrol Dosyası) ve Log File(Log Dosyası) ‘dan oluşmaktadır. Mantıksal Bölüm, bir ya da daha fazla tablo uzayı(Tablespace) ve tablolar(table), görüntüler(view), sıralar(sequence), eşanlamlar(synonym), indeksler(index), kümeler(cluster), veritabanı bağlantıları (database link), prosedürler(procedure), fonksiyonlar(function), ve paketlerden(package) oluşan şema nesnelerinden oluşmaktadır. Fiziksel bölüm işletim sistemi tarafından görülebilmesine rağmen, mantıksal bölüm ancak Oracle’a bağlanıp, SQL komutları çalıştırılarak görülebilmektedir. Yani, Oracle kurulu herhangi bir makinede, SQL bilgisi olmayan bir insan, Oracle’ın sadece fiziksel bölümünü görebilmektedir.
Oracle veritabanındaki her nesnenin bir sahibi(kullanıcı olarak bahsedilir) vardır. Her kullanıcı bir veya daha fazla tablo uzayına sahip olabilir. Her nesne, ait olduğu kullanıcının herhangi bir tablo uzayında (mantıksal olarak) bulunur. Her tablo uzayı da, kendisine sahip olan kullanıcının nesnelerini tutmak için işletim sisteminde bir veya daha fazla veri dosyasına sahip olabilmektedir.
Sonuç itibariyle, veritabanındaki her nesnenin bir kullanıcısı vardır ve bu nesneler mantıksal olarak o kullanıcının sahip olduğu tablo uzaylarının herhangi birinin (hangisi olduğu komutlarla öğrenilebilir) içerisinde, fiziksel olarak da o kullanıcının sahip olduğu tablo uzayının herhangi bir veri dosyasında bulunur. Fakat, o veri dosyasının içerisine işletim sisteminden bu nesneyi bulmak için bakılamaz. Bu nesnenin sahibi ve mantıksal yeri “DML”(veri işleme dili) komutları ile bulunabilmektedir.
Fiziksel Bölüm

Fiziksel bölüm veritabanını oluşturan işletim sistemi dosyalarıdır. Bir Oracle veritabanı fiziksel olarak bir ya da daha fazla veri dosyası, iki ya da daha fazla log dosyası, bir ya da daha fazla kontrol dosyasından oluşur.
Veri Dosyaları(Data Files)

Veri dosyaları veri tabanındaki tüm verileri tutan dosyalardır. Tablo, indeks gibi mantıksal veritabanı yapılarının içerisindeki veriler fiziksel olarak veri dosyalarında tutulurlar. Bir veri dosyası kendisi için ayrılan alan dolduğunda, kendi sahip olduğu alanı artırabilecek özelliklere sahiptir. Bir ya da daha fazla veri dosyası mantıksal bir veritabanı depolama ünitesi olan bir tablo uzayını oluşturular.
Normal veritabanı işlemleri boyunca bir veri dosyası içerisindeki veriler okunur ve Oracle için ayrılan belleğe getirilirler. Örneğin bir kullanıcının veritabanındaki bir tablonun verilerine erişmek istediğini varsayalım. Eğer istenilen veriler bellekte yer almıyorsa, ancak o zaman uygun veri dosyasından okunur ve belleğe getirilirler.
Değişikliğe uğrayan veriler ya da yeni eklenen veriler veri dosyalarına hemen yazılmazlar. Sabit diske erişimi azaltmak ve böylece sistemin performansını artırmak için veriler bellek havuzunda tutulur ve gerektiğinde hepsi birden uygun veri dosyalarına kaydedilirler. Bunu Oracle artalan işlemleri belirler.
Kontrol Dosyaları(Control Files)

Tüm Oracle veritabanları kontrol dosyasına sahiptir. Bir kontrol dosyası veritabanı adı, veri dosyaları ve log dosyalarının adı ve diskteki yeri, veritabanının oluşturulma tarihi vb. veritabanı ile ilgili bilgileri tutar.
Her veritabanı oturumu açıldığında Oracle bu dosyayı kontrol ederek gerekli bilgileri alır. Eğer veritabanında fiziksel bir değişme olursa(yeni bir log dosyası ya da veri dosyası oluşturulması gibi), yapılan değişiklikler Oracle tarafından otomatik olarak kontrol dosyalarına yansıtılır.
Log Dosyaları(Log Files)

Redo Log dosyaları olarak bilinen bu dosyaların amacı veriler üzerinde yapılan tüm değişiklikleri kaydetmektir. Eğer veri dosyalarına kalıcı olarak kaydedilmiş olan, değişikliğe uğramış kayıtlarda bir bozukluk olursa yapılan değişiklikler redo log dosyalarından sağlanabilir ve işlemler kaybolmaz. Birden fazla tekrarlanan bozukluk durumlarında redo log dosyalarının da bozulmasını engellemek için Oracle farklı diskler üzerinde redo log dosyalarının birden fazla kopyasının alınmasına olanak sağlar.
Bir veritabanı işlemi sırasında elektrik kesilirse, bellekteki veriler veri dosyalarına kaydedilmeyecek ve verilerin kaybolması durumuyla karşılaşılacaktır. Oracle veritabanı tekrar açıldığında redo log dosyalarında yapılan son değişiklikler veri dosyalarına yansıtılarak verilerin kaybolması engellenir.
Mantıksal Bölüm

Oracle veritabanının mantıksal yapısı tablo uzaylarını(tablespaces), şema nesnelerini(schema objects), veri bloklarını(data blocks), genişlemeleri(extents) ve parçaları(segments) içerir.
Tablo Uzayı(TableSpace)

Bir veritabanı, ilişkili mantıksal yapıların gruplanmasını sağlayan ve tablo uzayı olarak bilinen mantıksal depolama ünitelerine bölünmüştür.

Yukarıdaki şekil veritabanı, tablo uzayı ve veri dosyaları arasındaki ilişkiyi açıklamaktadır. Buna göre:
· Bir veritabanı bir ya da daha fazla tablo uzayına bölünmüştür.
· Tablo uzayı içerisindeki tüm mantıksal yapıları fiziksel olarak depolayabilmek için, her tablo uzayı bir ya da daha fazla veri dosyasına sahip olabilir.
· Tablo uzaylarının toplam kapasitesi, sahip oldukları veri dosyalarının toplam kapasitesine eşittir.(Yukarıdaki şekil için SYSTEM tablo uzayı 2MB, USERS tablo uzayı 4MB).
· Tablo uzaylarının toplam kapasitesi veritabanının toplam kapasitesini belirler.(6 MB)
Bir tablo uzayı açık ya da kapalı olabilir. Tablo uzayı kapalı olduğunda bu tablo uzayının içerisindeki nesnelere erişilemez. Bir tablo uzayı yönetim amaçlı olarak kapalı duruma alınabilir.

Veri Tabanı Şema Nesneleri

Şema nesneleri mantıksal veri depolama yapıları olarak bilinir. Veritabanı üzerinde kullanıcının belirli işleri yapabilmesi için tanımlanan bu yapılar tablolar, görüntüler, sıralar, eşanlamlar, indeksler, kümeler, veritabanı bağlantıları, prosedürler, fonksiyonlar, ve paketlerdir. Bir şema ise bu nesnelerin oluşturduğu gruptur.
Küme(CLUSTER)

Aynı anda sorgulanan birden fazla tablonun bir arada kaydedilmesine “cluster” denir. Bu yapı, beraber sorgulanan tablolarda hız kazanmak için çok önemlidir. Örneğin “isci” tablosu ile “bolum” tablosunun(bu tabloların yapısı için SQL bölümüne bkz.) her ikisi de ortak olarak “bolum” ve “bolumno” alanlarını içermekte. Yani “isci” tablosundaki “bolum”, “bolum” tablosundaki “bolumno” alanına karşılık geliyor. Burada oluşturulacak bir cluster’da her iki tablo veritabanında yan yana getirilerek aynı veri bloğu içerisine kaydedilir.Böylece daha hızlı erişim sağlanır.
İndeks(INDEX)

İndeksler tablo ve cluster’lar için kullanılan veri tabanı nesneleridir. Burada amaç aranılan bir kayda daha hızlı erişimdir. Özellikle üzerinde çok arama yapılan alan veya alanlar üzerinde indeks oluşturmak çok etkilidir. İndeks oluşturulduğunda ilgili tablonun kayıtları yer değiştirmez. Sadece ilgili kayıtların kayıt numaraları olarak adlandırılan “rowid” ‘ler alınarak sıralama yapılır.
Bir tablo üzerinde oluşturulabilecek indeks sayısı sütunların kombinasyonları farklı olduğu müddetçe sınırsızdır. Bir sütun diğer sütunlarla değişik kombinasyonlarda kullanıldığı müddetçe birden fazla indeks içerisinde yer alabilir. Aynı sütun kombinasyonlarının indeksi, faklı indeks ismi kullanarak oluşturulmaya çalışılsa bile gerçekleştirilemez.
İndeksleme işleminin gerçekleştirilmesinde Oracle çoğunlukla B-tree indeksleme metodunu kullanır. Bunun yanında “hash cluster indexes”, “reverse key indexes”, ve “bitmap indexes” yöntemlerini de kullandığı bilinmektedir.
İndeksler mantıksal ve fiziksel olarak oluşturuldukları tablodan bağımsızdırlar. Eğer bir indeks silinirse, ilgili tablo zarar görmez, çalışmaya devam eder. Fakat indeks olmadığı için veri erişim süresi artacaktır.
Oracle bir indeks oluşturulduğunda onu otomatik olarak kullanmaya başlar ve indeksin oluşturulduğu tablodaki silme, güncelleme ve ekleme işlemleri indekse otomatik olarak yansıtılır.
Rol(ROLE)

Oracle veritabanında her nesnenin ait olduğu bir kullanıcı vardır. Bir kullanıcı bir başka kullanıcının nesneleri üzerinde işlem yapmak isterse buna hakkı olması gerekir. Bir nesne üzerinde işlem yapabilme yetkisine hak denir. Örneğin veritabanına bağlanma, tablo oluşturma, bir başkasına ait tablodan kayıt listeleme, bir başkasının prosedürünü çalıştırma birer haktır. Bu haklar kullanıcılara atanmak suretiyle kullanıcıların bu işlemeleri gerçekleştirmeleri sağlanır. Hakların kullanıcılara atanması iki şekilde olabilir. Birinci olarak bir tabloya kayıt ekleme, kayıt silme vb. haklar bir kullanıcıya ya da kullanıcılara ayrı ayrı atanır. İkinci şekilde ise verilmek istenen haklar bir rol altında birleştirilir ve bu rol istenen kullanıcılara aktarılır.
Haklar “sistem hakları” ve “nesne hakları” olmak üzere ikiye ayrılır. Sistem hakları veritabanı ile ilgili olarak önceden tanımlanmış rollerdir. Oracle’da 60’tan fazla sistem hakkı tanımlanmıştır. Nesne hakları ise veri tabanı nesneleri üzerinde işlem yapma haklarıdır. “Create Table”, “Create TableSpace”, “Drop Any Index” gibi haklar sistem haklarına örnek olarak verilebilir. Nesne hakları ise 8 çeşittir. “Select”, “Insert”, “Update”, “Delete”, “Alter”, “Index”, “Execute”, “References”, “All” çeşittir. “All” ayrı bir hak olarak adlandırılmaz. Diğer tüm hakları kapsar. Bu haklar sırayla kayıt seçme, kayıt güncelleme, kayıt silme, nesnelerin yapısını değiştirme, indeks oluşturma, alt program çalıştırma, yabancı anahtar tanımlayabilme işlemlerini içerirler. Rol tanımlama ve hak verme komutları ileride ayrıntılı olarak işlenecektir.
Geri Alma Parçası(ROLLBACK SEGMENT)

Oracle veritabanının güvenliği açısından “Select”, “Insert”, “Update”, “Delete” gibi işlemlerin yedeğini almaktadır. Alınan bu yedeklerin konulduğu yerlere geri alma parçası denir. Kullanıcı bu tip işlemleri yaptıktan sonra “Rollback” komutunu uygularsa, yaptığı değişiklikler geri alma parçalarından getirilir ve böylece kayıtlar eski haline dönmüş olur. Kullanıcı “Commit” komutunu verirse yaptığı değişiklikler geri alma parçalarından geri getirilemez. Her veritabanında bir ya da birkaç tane geri alma parçası olabilir.
Sıra(SEQUENCE)

Tablolardaki kayıtlar için otomatik sıra numarası verilmesi isteniyorsa sıra nesnesi kullanılabilir. Bu sıra numarası veritabanı tarafından otomatik olarak üretilir. Özellikle çok kullanıcılı ortamlarda tekil olarak numara üretilmek istendiğinde çok kullanışlıdır. Birden fazla kullanıcı aynı anda böyle bir sayı üretmek isterse bunun program koduyla yapılması işlem hızını yavaşlatır. Çünkü bir kullanıcı diğeri işini bitirene kadar beklemek zorundadır. Sıra nesnesi bu işi otomatik olarak ve çok seri bir şekilde başarır.
Sıra numaraları Oracle’da tanımlı 38 rakama kadar tamsayılardan oluşur. Bir sıra tanımlaması sıranın adını, artan ya da azalan olacağını, iki sayı arasındaki fark miktarını içerir. Oracle tüm sıra numarası tanımlarını SYSTEM tablo uzayının içerisindeki bir veri sözlüğü tablosuna kaydeder. SYSTEM tablo uzayı sürekli çalışır durumda olduğu için tüm sıra numaraları da aktiftir. Sıra numaraları tablolardan bağımsız olarak üretilir. Yani bir sıra numarası bir ya da daha çok tablo için kullanılabilir.
Kayıtlı Fonksiyonlar(STORED FUNCTION) ve Kayıtlı Prosedürler(STORED PROCEDURE)
Bir grup SQL ya da PL/SQL komutunun belli bir işi gerçekleştirmek için bir araya getirilip veritabanına kaydedilmesi kayıtlı prosedürler ve fonksiyonlar sayesinde olur. Birden fazla uygulama programı içerisinde aynı işi yapan kodları sürekli yazmak yerine kayıtlı prosedür ve fonksiyonlar bir kere yazılır ve tüm uygulamalar tarafından kullanılır. SQL*Plus, Oracle Forms ya da Oracle Reports içerisinden bu prosedürler çağrılabilir. Prosedürler geriye birden fazla değer döndürebilirken, fonksiyonlar sadece bir değer döndürürler.
Eşanlam(SYNONYM)

Eşanlam bir tablo, görüntü, sıra, prosedür, fonksiyon ya da paket için “alias” olarak adlandırılan bir takma isimdir. Eşanlam bir takma isim olduğu için veri sözlüğü içerisindeki tanımının kapladığı yer haricinde, veritabanında yer kaplamaz. Eşanlamlar güvenlik ve daha rahat kod yazma amacıyla kullanılırlar. Bir eşanlam kullanıldığında ilgili nesnenin adı ve sahibi gizlenir ve SQL komutu içerisinde kullanımı kolaylaşır.
Eşanlamlar genel(Public) ve özel(Private) olarak tanımlanabilirler. “Genel” olarak tanımlanan eşanlamlara tüm veritabanı kullanıcıları erişebilir. “Özel” olarak tanımlanan eşanlamlara sadece ilgili nesnenin sahibi ve sahibi tarafından hak verilmiş bir başka kullanıcı erişebilir.
Bir nesnenin adı değiştirilmek istendiğinde ya da silinmek istendiğinde, bu nesneyi kullanan tüm uygulama programları değiştirilmek zorundadır. Oysa ki bu nesnenin bir eşanlamı oluşturulursa ve uygulama programları bu eşanlamı kullanırsa, eşanlam üzerinde yapılacak değişikliklerle bu silme vb. işlemlerden uygulama programlarının etkilenmesi önlenebilir.
Bir kullanıcı bir başka kullanıcının nesnesini kullanmak istediğinde “kullanıcı_adı.nesne_adı” şeklinde bir yazım kuralına uymak zorundadır. Eğer bir “genel” olarak bir eşanlam tanımı yapılırsa tüm kullanıcılar direk eşanlam ismini kullanarak işlemlerini gerçekleştirebilirler.
Tablo(TABLE)

İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemleri’nde veriler tablolar içerisinde yer alır. Her tablo bir isimle tanımlanır ve her biri bir “kayıt” olarak adlandırılan satırlar ile bu kayıtlardaki verilerin özelliklerini belirleyen sütunlardan oluşur. Her tablo bir ya da daha fazla sütuna sahip olabilir. Her sütunun bir adı ve veri tipi vardır.
Bir tablo oluşturulduğunda Oracle verileri depolamak için bir tablo uzayı içerisinde bir veri segmenti ayırır. Veri segmentinin değerleri değiştirilerek bir tablo için ayrılacak yer miktarı da değiştirilebilir.
Görüntü(VIEW)

Görüntü bir ya da birkaç tablodan istenilen alanların alınmasıyla oluşturulan sanal bir tablodur. Görüntü bu tablolar üzerinde gerçekleştirilen bir sorgu sonucu oluşturulur. Bir görüntü üzerinde silme, güncelleme gibi işlemler yapılamaz. Çünkü görüntü oluşturulduğu tabloların sadece o anlık görüntüsüdür ve veritabanında kendi tanımının kapladığı yer haricinde yer kaplamaz.
Veri Blokları(Data Blocks), Genişlemeler(Extents),Parçalar(Segments)

Oracle veritabanında verilerin depolandığı en küçük birim veri bloğu olarak adlandırılır.Bir veri bloğu veritabanının depolama alanı üzerindeki belli bir byte uzunluğuna karşılık gelir. Veri bloğunun uzunluğu veritabanı oluşturulurken belirlenir.
Veri bloklarının bir üst birimi genişleme olarak adlandırılır. Bir genişleme art arda olan belirli sayıda veri bloğundan oluşur.
Genişleme’lerin bir üst birimi de parça’lardır. Parçalar belli bir mantıksal yapı için ayrılmış bir dizi genişleme’den oluşurlar. Farklı amaçlar için kullanılan parçalar vardır. Bunlar veri parçaları(data segments), indeks parçaları(index segments), geri alma parçaları(rollback segments) ve geçici parçalardır(temporary segment).
Bir tablo bir veri parça’sından oluşur. Tablonun verileri bu parça içerisindeki genişlemelere kaydedilir.(Oracle8i ile birlikte gelen yeni bir özellik olan bölümlenmiş tablo yapısında her bölüm bir veri parça’sına karşılık gelir.). Yine bir küme(cluster)’de bir veri parça’sından oluşur ve küme içerisindeki tüm tablolar o kümenin veri parça’sında yer alır.
Her bir indeks’te bir indeks parçasından oluşur ve indeks’in bütün verileri indeks parça’sında yer alır. Bir veritabanında, veritabanı kurtarma işlemleri(database recovery) ve yapılan değişkilikleri geri alma işlemleri(rollback) için bir ya da daha fazla geri alma parça’ları yer alır. Geçici parça’lar Oracle tarafından SQL komutları işletilirken ihtiyaç olduğunda oluşturulur ve SQL komutu işlemini bitirdiğinde bu parça tekrar sistemin kullanımına bırakılır.
Aşağıda veri blokları, genişlemeler ve parça ilişkisini gösteren bir şekil yer almaktadır.

Bellek Yapısı(Memory Structure) ve Arka Plan İşlemleri(Background Processes)
Bu bölüm Oracle veritabanının yönetiminin sağlanmasında kullanılan işlemleri ve bellek yapılarını içermektedir. Tüm bellek yapıları veritabanının oluşturulduğu bilgisayarın ana belleğinde yer almaktadır. Bu bölüm birden fazla kullanıcının aynı anda veritabanına erişip işlemlerini gerçekleştirmesinin nasıl olduğunu anlamak açısından önemlidir. Aşağıdaki şekil bu bölüm için temel alınacaktır.

gölge_adam · 20 Ağu 2008

Veri Tanımlama Dili Komutları

SQL’de veritabanı nesnelerini oluşturma, silme, yapısını değiştirme işlemleri için kullanılan komutlara veri tanımlama dili komutları denir. Bu komutlar “create”, “alter”, “drop”, “grant”, “revoke”, “analyze”, “audit”, “comment” komutlarıdır. Şimdi bu komutları kullanarak veritabanı nesneleri ile işlemler yapacağız.
Veri Sözlüğü

Veri sözlüğü, Oracle veritabanı ile ilgili bilgilerin yine Oracle veritabanında tablolar ve görüntüler halinde saklanmasıyla oluşur. Veritabanı ile ilgili bu bilgiler kullanıcılar, haklar, veritabanı nesneleri, tablo kısıtlamaları vb. bilgilerinden oluşur. Veri sözlüğü Oracle veritabanın en önemli bölümüdür. Veritabanı hakkındaki tüm bilgiler veri sözlüğünden SQL komutları yazarak öğrenilebilir.
Veri sözlüğü, veritabanı kurulurken standart olarak oluşturulur ve yapılan değişiklikler otomatik olarak veri sözlüğüne yansıtılır. Örneğin bir kullanıcı bir tabloya bir alan eklerse, veri sözlüğünde o tabloya ilişkin yapı kullanıcı farketmeden değiştirilir böylece veri sözlüğünden veritabanı hakkında sürekli olarak güncel ve sağlıklı bilgi almak mümkün olur. Veri sözlüğü içerisindeki bilgiler SQL komutlarıyla sorgulanıp görülebilir. Fakat hiçbir kullanıcı veri sözlüğünü değiştiremez, ekleme yapamaz ve kayıt silemez. Veritabanı oluşturulurken oluşturulan veri sözlüğü tabloları SYS adlı kullanıcıya aittir. Veri sözlüğü tabloları için görüntüler oluşturulmuştur. Tüm kullanıcılar hakları olduğu müddetçe bu görüntülerden bir ya da birkaçını sorgulayabilirler. Veri sözlüğü görüntüleri, başlarındaki ön eklerine göre üç gruba ayrılır:

USER_xxx : Veritabanına o an bağlı olan kullanıcının sahip olduğu nesneler ile ilgili görüntülerdir.
ALL_xxx : Veritabanına o an bağlı olan kullanıcının sahip olduğu ve başkalarına ait olan ve kendisine kullanma hakkı verilmiş olan tüm nesnelerle ilgili görüntülerdir.
DBA_xxx : DBA(veritabanı yöneticisi) veya DBA hakkına sahip kullanıcıların görebileceği görüntülerdir.

Görüntü İsimleri
Açıklama
USER_TABLES
Kullanıcıların sahip olduğu tabloların yapısını gösteren görüntüdür.
USER_SEQUENCES
Kullanıcının sahip olduğu sıralar hakkında bilgi içeren görüntüdür.
USER_VİEWS
Kullanıcının sahip olduğu görüntüler hakkında bilgi içeren görüntüdür.
ALL_OBJECTS
Kullanıcının erişebileceği bütün nesneler hakkında bilgi içeren görüntüdür.
DBA_USERS
Veritabanındaki bütün kullanıcılar hakkında bilgi içeren görüntüdür.
DBA_TABLESPACES
Veritabanındaki bütün tablo uzayları hakkında bilgi içeren görüntüdür.

SCOTT kullanıcısının bütün nesnelerini görmesi
SELECT * FROM USER_OBJECTS
Bir kullanıcın kendine ait bütün tabloların adlarını listelemesi
SELECT TABLE_NAME FROM USER_TABLES
Bir kullanıcının tüm indeks bilgilerini listelemesi
SELECT INDEX_NAME,TABLE_NAME,TABLESPACE_NAME FROM ALL_INDEXES

Veritabanı Nesneleriyle İlgili Komutlar

CREATE TABLE

Tablo oluşturma komutunu anlatırken bir örnekle başlayalım.
CREATE table tbl_ogr
(OgrNum NUMBER(11) NOT NULL,
Ad VARCHAR2(15),
Soyad VARCHAR2(15),
Dogyer NUMBER(2),
CONSTRAINT cst_OgrNum PRIMARY KEY(OgrNum)
CONSTRAINT cst_dogyer FOREING key(dogyer) REFERENCES il(ilkod))
Bu komut “tbl_ogr” adında bir tablo oluşturuyor. Tablonun dört alanı var. Bunlardan biri özel anahtar(Primary Key) olarak tanımlanmış. Bu alanın değeri boş olamaz ve tabloda aynı iki değer bulunamaz.. Bir tablo ile başka bir tablo arasında ilişki kurulacaksa bu ana tabloda PRIMARY KEY tanımıyla, diğer tabloda FOREIGN KEY tanımıyla yapılır. Yani doğum yeri alanı için buradaki tablomuz ana tablo değil. Çünkü aynı yerde doğmuş kişilerin kaydı tablomuzda olabilir. Böylece aynı il kodu birden fazla kayıtta yer alabilir. İlişki kurulan diğer tablonun adını yukarıdan çıkarabiliriz. Bu tablo “il” isminde. Her il bu tabloda kayıtlı ve her birinin bir kodu var. Bu tabloda bir ilin kaydı iki sütunda yer alamaz. Bu yüzden “ilkodu” alanı “il” tablosu için PRIMARY KEY olarak tanımlanmış.
PRIMARY KEY, NOT NULL gibi bildirimler kısıtlamalar olarak tanımlanır. Bir tabloda farklı şekilde kısıtlamalar yapılabilir. Kısıtlama için kullanılan bildirimler 5 adettir.

NOT NULL : Bu kısıtlamanın konulduğu bir alanın mutlaka bir değeri olmak zorundadır.
UNIQUE : Bu kısıtlamanın konulduğu bir alan bir değerden sadece bir adet içerebilir. Bu kısıtlamaya sahip alan NOT NULL ile tanımlanmadıysa NULL değer alabilir.
PRIMARY : Bu kısıtlama bu alanın özel anahtar olmasını sağlar. Bu alan boş geçilemez ve yine tablo içerisinde bir değer iki kayıtta bulunamaz.
FOREIGN KEY : Bu kısıtlama başka bir tablonun PRIMARY KEY olan alanıyla ilişki kurmak için gerekir.
CHECK : Bu kısıtlama ile birlikte bir şart kullanılır. Tabloya kayıt girilirken değerlerin bu şarta uyması beklenir.

ALTER TABLE

Daha önceden oluşturulmuş bir tablonun yapısını değiştirmek için ALTER TABLE komutu kullanılır.
ALTER TABLE tablo_adı
ADD | MODIFY | DROP (<sütun ismi> veri tipi <sütun kısıtlaması>)
ENABLE ifade1
DISABLE ifade2
ALTER komutuyla tablolara yeni bir alan ve kısıtlama eklenebilir, var olan alan ve kısıtlamaların durumu değiştirilebilir veya tablodan ksıtlamalar düşürülebilir. Fakat ALTER komutuyla var olan sütunlar düşürülemez. Bir alanın değeri büyültülebilir, fakat küçültülemez.

ALTER TABLE tbl_ogr
ADD CONSTRAINT cst_Bolum
FOREIGN KEY(Bolum)
REFERENCES usr_gazi.tbl_bol(BolKod);

Yukarıdaki örnekte tbl_ogr adlı tablonun yapısı değiştiriliyor. Bir başka kullanıcının bir tablosu ile ilişki kuruluyor.
ALTER TABLE tbl_ders
MODIFY dersad varchar2(40);
Bu örnekte de tbl_ders tablosunun bir alanının uzunluğu değiştiriliyor.
DROP TABLE

Daha önceden oluşturulmuş bir tablonun düşürülmesi için kullanılan komuttur. Kullanımı:
DROP TABLE <tablo_ismi> [CASCADE CONSTRAINTS]
Köşeli parantez içerisindeki tanım kullanılırsa master-detay ilişkili tablolarda master tablo düşürülünce detay tabloların da otomatik olarak düşürülmesi sağlanır. Eğer bu seçenek kullanılmazsa diğer tablolarla ilişkisi bulunan bir tablo silinemez. Ancak bu ilişkiler kaldırıldıktan sonra tablo silinebilir.
DROP TABLE tbl_ogr CASCADE CONSTRAINT
CREATE VIEW

Görüntü oluşturmak için bir SELECT cümlesi kullanmak gerekir. Bir görüntü bir ya da daha fazla tablodan oluşturulabileceği gibi, bir başka görüntüden de oluşturulabilir.Aşağıdaki örnekte üç farklı kullanıcnın aynı yapıdaki tabloları birleştirilip bir görüntü oluşturuluyor.

CREATE VIEW vi_ogr
AS SELECT * from usr_esef.tbl_ogr
UNION ALLSELECT * FROM usr_tef.tbl_ogr
UNION ALL
SELECT * FROM usr_gef.tbl_ogr;

CREATE TABLESPACE

Tablo uzayı kullanıcılara ait olan nesnelerin veritabanında mantıksal olarak tutulduğu yere denmektedir. Bir tablo uzayı oluştururken, bu tablo uzayının verilerinin hangi veri dosyasına konulacağı ve bu dosyanın dizini ile büyüklüğü bildirilmelidir.
CREATE TABLESPACE tbs_esef
DATAFILE 'c:\orasql\tbs_esef.dat' SIZE 10M
DEFAULT STORAGE (INITIAL 10K NEXT 50K MINEXTENTS 1 MAXEXTENTS 999)
ONLINE;
SIZE bildirisi veri dosyasının diskte kaplayacağı yeri belirler. Burada 10M, 5K gibi değerler girilebilir. INITIAL bildirisi tablo uzayı oluşturulduğunda, ik alacağı genişleme’nin büyüklüğünü belirler. Next tablo uzayı oluşturulduktan sonra alacağı genişlemelerin büyüklüğünü belirler. MINEXTENTS tablo uzayı oluşturulduğunda ilk olarak alacağı minimum genişleme sayısının belirtildiği bölümdür. MAXEXTENTS bir tablo uzayının ilk olarak aldığı genişleme de dahil olmak üzere alabileceği maksimum genişleme sayısının belirtildiği bölümdür.
CREATE USER

Kullanıcı veritabanı nesnelerinin sahibidir. Kullanıcılar, nesneleri oluşturur, kullanır ve silerler. Oracle veritabanı ilk kurulduğunda standart olarak üç kullanıcı tanımlanır. Bunlardan bir SYS kullanıcısıdır. SYS kullanıcısı veri sözlüğünün sahibi olan kullanıcıdır. Tüm nesneleri oluşturma hakkına sahiptir ve diğer bütün kullanıcların nesnelerine erişebilir. SYS kullanıcısının ilk şifresi “change_on_install” olarak belirlenmiştir. İkinci kullanıcı SYSTEM kullanıcısıdır. SYSTEM kullanıcısı veri sözlüğünü kullanma hakkına sahiptir. Önemli nesneleri oluşturma hakkına da sahiptir. İlk şifresi “manager” olarak belirlenmiştir. Diğer kullanıcıların nesnelerine erişme hakkına da sahiptir. Üçüncü kullanıcı SCOTT kullanıcısıdır. SCOTT kullanıcısı veritabanına başlangıçta yüklenen demo tabloların sahibidir. Bu kullanıcının nesneleri kullanılarak SQL denemeleri yapılabilir.
“CREATE USER” komutunu SYS ve SYSTEM kullanıcıları standart olarak kullanabilir. Bu hak diğer kullanıcılara da verilebilir. Her kullanıcının nesnelerini tutmak için bir tablo uzayı oluşturmak sistemin performansı açısından gerklidir. Kullanıcı oluşturulurken bu tablo uzayı o kullanıcıya atanır.
CREATE USER usr_esef
IDENTIFIED BY esef
DEFAULT TABLESPACE tbs_esef
QUOTA UNLIMITED ON tbs_esef
Yukarıdaki örnekte usr_esef adında bir kullanıcı oluşturuluyor. Kullanıcının şifresi IDENTIFIED BY ile “esef” olarak bildiriliyor. Kullanıcının kendi nesnelerini oluşturacağı tablo uzayı için ise “tbs_esef” tablo uzayı bildiriliyor. Kullanıcının bu tablo uzayındaki tüm alanı kullanabileceği QUOTA UNLIMITED ile belirleniyor.
CREATE ROLE

Rol veritabanındaki hakların toplanmış haline denir. Veritabanı yöneticisi rolleri kullanarak sistemin güvenliğini daha kolay sağlayabilir. Roller Oracle tarafından önceden tanımlanmış roller ve kullanıcı tanımlı roller olarak iki şekilde düşünülebilir. Oracle tarafından önceden tanımlanan roller beş tanedir:

Rol

Atanmış Haklar
CONNECT
ALTER SESSION,CREATE CLUSTER, CREATE DATABASE LINK, CREATE SEQUENCE, CREATE SESION, CREATE SYNONYM, CREATE TABLE, CREATE VIEW
RESOURCE
CREATE CLUSTER, CREATE PROCEDURE, CREATE SEQUENCE, CREATE TABLE, CREATE TRIGGER
DBA
“WITH ADMIN OPTION” ile birlikte bütün sistem hakları
EXP_FULL_DATABASE
SELECT ANY TABLE, BACKUP ANY TABLE, SYS.INCVID, SYS.INCFIL ve SYS.INCEXP tablolarına INSERT, UPDATE veDELETE hakkı
IMP_FULL_DATABASE
BECOME USER, WRITEDOWN

CREATE ROLE tabloma_bak
GRANT SELECT ON tbl_ogr TO tabloma_bakYukarıdaki örnekte tabloma_bak adında bir rol oluşturuluyor. Daha sonra bu role tbl_ogr tablosu üzerinde listeleme işlemi yapma hakkı veriliyor. Böylece bu rolün atandığı kullanıcı tbl_ogr tablosu üzerinde “SELECT” komutunu çalıştırabilecek.
CREATE INDEX

Daha öncede bahsedildiği gibi indeks tablodaki kayıtlara daha hızlı erişim için kullanılan nesnelerdir. Bir indeks oluşturabilmek için “CREATE ANY INDEX” sistem hakkına sahip olmak gerekir. İndeks bir tablonun bir alanı üzerinde tanımlanabileceği gibi birden fazla alan üzerinde de tanımlanabilir.
CREATE INDEX indeks1 ON tbl_ogr(ogrnum,ad)
CREATE SEQUENCE

Sıra, sıralı olarak artan alanlar için veritabanında tutulan nesnedir. Örneğin birden başlayan ve birer birer artan bir sıra yaratmak için:
CREATE SEQUENCE sira1 START WITH 1 INCREMENT BY 1
CREATE ROLLBACK SEGMENT

Geri alma parçaları SELECT, INSERT, DELETE, UPDATE gibi komutlarla yapılan işlemlerin gerektiğinde geri alınabilmesi için veritabanında ayrılan alanlara denir. “tbsp_esef” tablo uzayını kullanan, kayıt parametrelerinden ilk parçanın büyüklüğü 10M, sonraki genişlemelerin büyüklüğü 1M, minimum genişleme sayısı 2, maksimum genişleme sayısı 121 ve ortalama değeri 30M olan ve ismi “rol_seg” olan bir geri alma parçası şöyle oluşturulabilir:
CREATE ROLLBACK SEGMENT rol_seg
TABLESPCE “tbsp_esef”
STORAGE( INITIAL 10M
NEXT 1M
MINEXTENTS 2
MAXEXTENTS 121
OPTIMAL 30M)
GRANT

Sistem ya da nesne haklarının kullanıcılara veya rollere atanması için kullanılan komuttur.
GRANT DELETE ON tbl_ogr TO usr_gef
Yukarıdaki örnekte usr_gef kullanıcısına tbl_ogr tablosunda silme yapma yetkisi verilir.
REVOKE

Sistem ya da nesne haklarının kullanıcılardan veya rollerden geri alınnması için kullanılan komuttur.
REVOKE DELETE ON tbl_ogr FROM usr_gef
Yukarıdaki örnekte usr_gef kullanıcısından tbl_ogr tablosunda silme yapma yetkisi geri alınır.

** Veritabanı nesnelerinin yönetilmesiyle ilgili daha bir çok veri tanımlama dili komutu vardır. Bu komutların diğerleri burada anlatılmayacaktır. Bir nesneyi oluşturmak için “CREATE”, silmek için “DROP”, değiştirmek için “ALTER” komutlarının kullanıldığının bilinmesi diğer komutlar için bir temel teşkil edecektir. Komutlar içerisinde kullanılan parametreler Oracle yardım dokümanlarında ayrıntılı olarak verilmektedir.

Yedek Alma ve Geri Getirme

Oracle, verileri her ne kadar güvenli tutsa da, fiziksel sebeplerden(disk hataları), kullanıcı hatalarından veya benzer durumlardan dolayı yedeklere ihtiyaç duyulmaktadır. Yedek alma, veritabanı yöneticisinin yapacağı önemli işlerden birisidir.
Oracle’da, yedek almayla ilgili değişik yöntemler vardır. Veritabanı yöneticisi, kendi veritabanının durumuna göre, yedek almayla ilgili bir veya birden fazla yöntemi kullanmaya karar vermelidir. Bu kararı vermede, yönetici, yedeği kimin alacağı, hangi tür depolama ünitesine alınacağı, ne kadar sıklıkla alınacağı, alınan yedeklerin büyüklüğü, veritabanında küçük de olsa bir kayıba tahammül olup olmadığı gibi çok değişik sebepleri gözönünde bulundurmak zorundadır.
Fiziksel Yedek Alma

Fiziksel yedek alma veri dosyalarının, redo log dosyalarının ve kontrol dosyalarının yedeklerinin alınması işlemidir. Bir veritabanı ARCHIVELOG ve NOARCHIVELOG olmak üzere iki farklı modda çalışabilir. ARCHIVELOG modunda yapılan tüm işlemler redo log dosyalarına otomatik olarak kaydedilir. Bunun anlamı veritabanındaki değişikliklerin sürekli dosyalara kaydedilmesidir. Kaydedilen bu dosyaların hangileri olduğu ve nerede bulundukları gibi bilgiler init<SID>.ora dosyası içerisinde yer alır. ARCHIVELOG modda çalışan bir veritabanında veri kaybı söz konusu değildir. Eğer veritabanı NOARCHIVELOG modda çalışıyorsa yapılan değişiklikler bir yere kaydedilmeyecektir. Bu yüzden sistemin bozulması durumunda ancak son alınan yedekler geri getirilebilir. Yani son alınan yedekten sonra yapılan değişiklikler kaybolur. İşletim sistemi yedeği alma olarak ta bilinen fiziksel yedek alma işleminin dezavantajı, yedek alma işlemi boyunca veritabanının kapatılması gereğidir.
NOARCHIVELOG Modunda Yedek Alma

Bu modda yedek almak için komut moduna geçilerek aşağıdaki işlemleri yapmak gerekir. Bundan önce SQL*Plus içerisinde yedeği alınacak dosyaların tespiti yapılmalıdır.

Burada kullanılan V$LOGFILE, V$CONTROLFILE ve DBA_DATFILES dosyaları veri sözlüğündeki görüntülerdir. Bu görüntüleri sorgulayarak yedeklememiz gereken dosyaları ve bunların nerede bulunduklarını öğreniyoruz. Burada yapacağımız iş veritabanı oturumunu kapattıktan sonra, bu dosyaları bir başka depolama ünitesine kopyalamak. Veritabanını Windows NT veya Windows 2000 içerisinde, Denetim Masası’na girip “Sevices” simgesine çift tıkladıktan sonra burada “Oracle” ile başlayan tüm servisleri durdurarak kapatabiliriz. Bu işlemler komut modundan da yapılabilir. Bunun için veritabanı yüklenirken belirtilen dizin içerisindeki “Svrmgrl” programı çalıştırılır. Eğer varsayılan dizini seçtiyseniz bu “c:\oracle\ora81\bin” dizinidir. Komut modunda şu adımlar gerçekleştirilir:
>svrmgr
svrmgr>connect internal
svrmgr>shutdown immediate
svrmgr>exit
>lsnrctl stop
Buradaki işlemlerde önce sunucu yöneticisine(server manager) bağlanılıyor ve sonra da veritabaını kapatılıyor. En sonda da Dinleyici(Listener) durduruluyor. İlgili dosyalar kopyalandıktan sonra :
>svrmgr
svrmgr>connect internal
svrmgr>startup
Bu dosyları bir bozulma anında tekrar geri yüklemek için veritabanını kapatıp dosyaları geriye kopyalamak ve sonra yeniden veritabanını açmak gerekir. İşte burada son yapılan değişiklikler kaybolur.

ARCHIVELOG Modunda Yedek Alma

Bu modda yapılan değişiklikler otomatik olarak redo log dosyalarına yazıldığı için dosyaları tek tek kopyalamak gerekmez. Fakat bu değişikliklerin kaydedildiği dosyaları yedeklemek yararlı olabilir. Veritabanında bir bozukluk durumunda yapacağımız iş veritabanını kapatıp “Recover Database” komutunu kullanmak ve sonra veritabanını yeniden açmak. “Recover Database” komutunu kullanmak için veritabanı “Mount” modunda açılır.
>svrmgr
svrmgr>connect internal
svrmgr>shutdown immediate
>exit
>lsnrctl stop
>svrmgr
svrmgr>connect internal
svrmgr>startup mount
svrmgr>recover database

Mantıksal Yedek Alma

Oracle’da mantıksal yedek alma denince Export ve Import anlaşılır. Bunlar Oracle firmasının geliştirdiği komut modunda çalışan yardımcı programlardır. Bu tür yedek alma veritabanı nesnelerinin yedeklenmesi olduğu için mantıksal yedek olarak adlandırılır. Yani export ile log dosyalarının ya da kontrol dosyalarının yedeği alınmaz.
Export

Export Oracle’ın mantıksal yedek alma işlemleri için geliştirdiği bir üründür. Mantıksal yedek alma veritabanının kapatılmaması gerektiği zaman kullanılan bir yedek alma türüdür. Bu yöntemle farklı modlarda yedek alınabilir. Bunlar aşağıda açıklanacaktır. Export ile alınan yedekler ancak Import ile geri yüklenebilir. Export kullanılarak bir veritabanının yapısı veriler olmadan yedeklenebilir, belli tablolar verilerle birlikte ya da sadece yapıları ile yedeklenebilir, yani yedeklenecek veritabanı nesnelerinin seçimi yapılabilir.
Export almada 4 mod vardır: Birincisi Tablo Modu(Table Mode)’dur. Bu modda kullanıcılar kendi tablolarının yedeklerini alabilirler ya da hakkı olan kullanıcı bir başka kullanıcnın tablolarının yedeklerini alabilir. İkincisi Kullanıcı Modu(User Mode)’dur. Bu modda bir kullanıcının nesnelerinin yedeği alınabilir. Üçüncüsü Tam Veritabanı Modu’dur(Full Database Mode). Bu modda tüm veri tabanının yedeği alınabilir. Bu modu gerçekleştirmek için kullanıcının bazı özel haklara sahip olması gerekir. EXP_FULL_DATABASE rolüne sahip olan kullanıcı ya da DBA rolüne sahip olan kullanıcılar bu modu kullanabilir. Dördüncüsü Tablo Uzayı Modu’dur. Bu modda da tablo uzaylarının yedeği alınır.
Export yardımcı programını çalıştırmak için komut moduna geçilmelidir. Exp.exe dosyası Oracle8i kurulurken varsayılan dizin adı kabul edildiyse “c:\oracle\ora81\bin” dizini içerisinde bulunabilir. Aşağıdaki örnekler bu dizine geçip komut modunda yazılarak çalıştırılabilir.
Tam Veritabanı Modu örnekleri:
>exp system/manager full=Y file=deneme.dmp
Yukarıdaki komut tüm veritabanının yedeğini alır. Eğer tüm veritabanı içerisinde istenilen belli özelliklerin yedeği alınmak istenirse etkileşimli metod kullanılır(aşağıdaki gibi).
>exp system/manager
........
Enter array buffer size:4096>(return) ‘veri tamponunun büyüklüğü
Export file:EXPDAT.DMP>deneme.dmp ‘varsayılan yedekleme dosyası ismi EXPDAT.dmp
E(ntire databese), U(sers), T(ables):U>e ‘tüm veritabanı mı? Kullanıcı ya da Tablo yedeği mi?
Export grants(Y/N):Y>y ‘kullanıcı haklarının yedeği alınsın mı?
Export Table Data(Y/N):Y>y ‘ veriler kopyalansın mı?
.......

Kullanıcı Modu Örnekleri:
>exp scott/tiger file=scott.dmp
Scott kullanıcısının tüm nesneleri ve verileri scott.dmp dosyasına yedeklenir. Etkileşimli mod için yine “>exp scott/tiger” şeklinde komut girilir.
Tablo Modu Örnekleri:
>exp system/manager tables(a,scott.b,ahmet.d) rows=n
System kullanıcısı kendisine ait olan a tablosunu, scott kullanıcısına ait olan b tablosunu ve ahmet kullanıcısına ait olan d tablosunu yedekliyor. “rows=n” bildirisiyle tablo verilerinin alınmamasını sadece tablonun yapılarının kopyalanmasını sağlıyor.
Import

Export ile yedeklenen veriler Import yardımcı programıyla geri getirilebilir. Yedeklenmiş dosyanın tamamı ya da bir kısmı yedekleyen kullanıcı için geri getirilebildiği gibi bir başka kullanıcıya da aktarılabilir.
>imp system/manager file=deneme.dmp fromuser=usr_esef tables=(isci,bolum)
usr_esef kullanıcısının dneme.dmp tablosuna yedeklediği isci ve bolum tabloları geri getirlir.
>imp system/manager file=scott.dmp fromuser=scott touser=esef tables=(*)
scott kullanıcısının scott.dmp ismli yedek dosyasındaki tüm tablolar esef kullanıcısına aktarılır. Tüm tablolar için “*” işareti kullanılır.

Oracle Verİtabani Genel Anlatım

gölge_adam

Katılımcı Üye

gölge_adam

Katılımcı Üye

gölge_adam

Katılımcı Üye

Sosyal medya sayfalarımız