Veritabanı nedir ?

Veritabanı seçerken nelere dikkat etmeliyim? Veritabanı nedir? Desktop database -
Server database, esneklik,Güclü performans, Ölceklenebilirlik (Scalability), Özel
bilgi/egitim gereklidir, pahalılık, zor kullanım gibi bazı kriterler.
Database Secimi
Öncelikle konuya tamamen yeni olanlara yönelik olarak „Database“ nedir sorusunun
cevabini verelim:
Database (türkcesi Veritabani ama bundan böyle Database kelimesini kullanacagim):
Database, icerigi kolaylikla erisilebilir, yönetilebilir ve güncellenebilir sekilde düzenlenen
bir data toplulugudur.En cok taninan Database tipi ise birkac farkli yoldan yeniden
düzenlenebilen ve erisilebilen data olan „relational Databse“ yani Iliskisel Database’dir.
Burada karsimiza günümüzde cok kullanilan ve aslinda Database denilince aslinda
„Relational Database“ kastedilen bir terim ortaya cikmaktadir :
Iliskisel bir Database, database tablolarini yeniden düzenlemeden birkac farkli yoldan
erisilebilen ya da yeniden derlenen datayi teskil eden düzenli-tanimli tablolardan olusan
bir data toplulugudur.Iliksisel Database 1970 yilinda E.F:Codd tarafindan gelistirilmistir.
Iliskisel Database’e olan standart kullanici ve uygulama programi arabirimi „Structured
Query Language“ (Yapisal Sorgulama Dili, kisaca SQL).SQL ifadeleri hem interaktif
sorgular (query) icin hem de raporlar icin data elde etmek icin kullanilir.
Buraya kadar kafalarda olusan mantiksal ve fiziksel kavramlari örneklerle aciklamaya
calisalim :
Database tablolardan (table) olusur.Tablolar ise alanlardan (column) olusur.Temelde
string ve sayi olma üzere degisik alan tipleri vardir.Bir Database’de birden fazla tablo
olabildigi gibi bir tablonun da birden fazla alani olabilir.Bir sistemde ayni isimde bir
Database, o Database’de ayni isimde bir tablo ve o tabloda ayni isimde bir alan olabilir.
Bu kavramlar asagidaki sekil üzerinde daha anlasilir olacaktir :
Desktop Database – Server DatabaseAslinda Database’leri genel olarak iki kisma ayirabiliriz.Birincisi „Desktop Database“ ve
ikincisi „Server Database“.Desktop Database’lere örnek :
 Microsoft Access
 FoxPro
 FileMaker Pro
 Paradox
Desktop Database’lerin avantajlari :
 Desktop database’ler pahali degildirler
 Desktop database’ler kullanici dostudur (user-freindly).
 Desktop database‘ler web cözümlerini destekler.
Bunlari söyledikten sonra, „Server Database“ leri „kim kullanir ki o zaman?“ sorusuna
Desktop Database’lerin dezavantajlarini siralayarak cevap verelim :
 Desktop Database’ler genelde bir kullanici desteklerler.Düreticilerin
demeclerine ragmen genelde desktop databaseler ayni anda sadece bir kisinin database’i
degistirmesine izin verirler.Cok kullanicili bir ortamda desktop Database’i kullanmak cok
kötü sonuclar dogurabilir.Genel olarak söylenen eger Database’i birden fazla kisi
kullanacaksa „Server Database“ kullanilmasi tercih edilmelidir.
 Desktop Database’lerin güvenligi zayiftir. Cogu desktop Database‘i basit bir sifre
mekanizmasina sahiptir.Eger güvenlik ve log tutma özelliklerini istiyorsaniz kesinlikle
„Server Database“ kullanmalisiniz.
 Desktop databases are not designed for the Internet. Eger basit olarak datanizi
internete acmak istiyorsaniz bir desktop Database’i yeterli gelebilir.Fakat, internet
kullanicilarinin datayi degistirebildigi ve yeni datanin girebildigi interaktif bir sistem
olusturmak istiyorsaniz server tabanli bir Database kullanmaniz gerekmektedir.
Server Database’ler ise gercekten daha büyük imkanlar sunmaktadir.Baslica dünyada en
cok kullanilan ve tanilan Server Database’ler sunlardir :
 Oracle
 Informix
 MS-SQLServer
 Sybase
 DB2
 MySQL
 PostgresqlServer Database’lerin genel olarak avantajlari ya da sagladiklari yararlar sunlardir :
 Esneklik. Desktop kuzenlerinin tam tersine, server tabali database’ler onlara
yüklediginiz her data yönetim probleminin üstesinden gelebilirler.Programcilar cok
severler cünkü Database merkezli özel uygulamalarin hizli gelisimini saglayan programci￾dostu uygulama programci arabirimleri (Application Programmer Interface, yani API)
vardir.Hatta Oracle, Informix, Sybase, DB2 gibi Database‘ler farkli platformlari (Isletim
Sistemleri) destekjlemektedir.
 Güclü performans. Server tabanli Database’leristediginiz kadar güclü
olabilirler.Önemli Database’ler sizin kurabileceginiz cok uygun donanimlarda cok verimli
bir sekilde calisacaktir.Modern Database’ler birden fazla yüksek hizli islemcilerle, cluster
sunucularla, yüksek bandgenisligine sahip aglarla ve hata toleransli depolama
teknolojisiyle (fault tolerant storage technology )calisabilirler.
 Ölceklenebilirlik (Scalability). Bu özellik öncekiyle cok yakindir.istenildigi sekilde
gerekli donanimlari artirarak gerekli kullanici sayisi veya disk alani genisletilebilir.
Tabi hersey bir anda tozpembe degil, Server Database’lerin de dezavantajlari vardir :
 Özel bilgi/egitim gereklidir. Server tabanli Database’ler tabii ki oturdunuz yerden
ögrenilecek birsey degildir.Donanim ve yazilima yatirima baslamadan önce gerekli özel
egitimi almaniz tavsiye edilir.Bu egitim bu önemli yatirimda ihtiyaclari ortaya koyamada
faydali olacaktir ve gerekli altyapiyla etkili bir büyüme ve gerceklestirme stratejisi
saglayacaktir.
 Pahalidir. Server tabanli Database’le saglanan yararlar tabii ki size maddi maliyeti
vardir.Öncelikle bircok Database’in bagli oldugu pahali yüksek performansli sistemleri
satin almak icin önemli bir doananim yatirimi yapmaniz gerekecektir.Daha sonra , basit
tek islemicili bir sistem icin 3000$ ile 15000$ arasinda lisans parasi ödemeye hazir
olmaniz gerekir.
 Son kullanicilar icin zordur. Genel olarak , satin almadiginiz müddetce son
kullanicilariniz kullanici dostu arabirimlere sahip olmayacaktir ve kullanicilariniz SQL
ögrenmesi icin tabii ki sabir göstermeniz gerekir.Desktop Database’ler genelde server
tabanli Database’ler icin iyi birer arabirimdir.Örnek olarak , bircok organizasyon server
tabali Database’lere ulasmak icin bilinen kullanici dostu arabirim olan Microsoft Access’i
kullanmaktadir.
Simdi asil konumuza gelelim ve Database secerken gözönünde bulundurmamiz gereken
noktalara deginelim. Diyelim ki siz bir Uygulama gelistireceksiniz , bu bir web
uygulamasi, ögrenci isleri programi, taksitli satis programi ya da su faturasi tahsilat
programi olabilir.Herseyden önce ihtiyaclarinizi ortaya koymaniz gerekir.Bu aslinda en zor
olan kisimdir.Cünkü teorik olarak ihtiyaclarinizi belirledikten sonra bir de pratikte ortaya
cikan ihtiyaclar bazen sizi zor durumda birakabilir.Bunun icin „en kötü durumda“ faktörü
ve data’nin ve sistemin (kullanici acisindan) büyüme faktörü gözönünde buludurulmalidir.
Konuyu daha fazla uzatmadan bir Database’e karar verebilmek icin gerekli olan sorular
genel olarak sunlardir :
 Hangi platformlari (isletim Sistemlerini) destekliyor?
 Destekledigi arabirimler neler (odbc, jdbc, DBD, native)?
 Database ne derecede güvenli? Backup/Restore (Yedekleme/Yedek Dönme) imkani sunuyor mu?
 Lisans Stratejisi nedir?
 Warm Backup özelligi var mi?
 Transaction Destegi var mi?
 Trigger destegi var mi?
 Support (Destek)‘u var mi ve ne kadar güvenilebilir?
 Administration (Yönetim ve bakimi) kolay mi?
 Mirroring destegi var mi?
 Replication özelligi var mi?
 Parallel Server (Clustering) özelligi var mi?
 Lojiksel olarak limitleri nelerdir?
Bu sorulari cogaltmak tabii ki mümkün.
Bu sorularin detaylarina girmek sanirim yazinin genel amacina uygun olacaktir.
Hangi platformlari (isletim Sistemlerini) destekliyor?
Aslinda öncelikle Database’imizi hangi Isletim Sistemi üzerinde calistirmak istedigimiz
önemli.Diyelim ki Database Server’in Linux üzerinde calismasini istiyorsak ve bu tek
secenegimiz ise, otomatik olarak MS-SQL Server’i elemis oluyoruz cünkü MS-Sqlserver
sadece Windows platformunu desteklemektedir.Ayrica bazi Database’lerin belirli Isletim
Sistemlerini desteklemedigini göz önünde bulundurmak gerekir.En cok kullanilan Isletim
Sistemleri : HP-UX, AIX, Linux, Solaris, Windows NT, Windows 2000, Windows XP, Digital
UNIX, Open BSD, FreeBSD vs.
Destekledigi arabirimler neler (odbc, jdbc, DBD, native)?
Uygulamamizla dogrudan alakali olan bir nokta, cünkü kullandigimiz programlama dilinin
destekledigi baglanti türlerini Database’imizin de desteklemesi gerekir.Örnegin bir
Database’in ODBC sürücüsü yoksa o Database’le Herhangi bir Visual Basic-ODBC tabanli
bir program yazamayiz.
Örnegin perl ile bir program yazacaksak mutlaka o Database’in DBD sürücülerinin üretici
tarafindan saglanmasi gerekmektedir.Ayni sekilde java uygulamalari icin de bu durum
gecerlidir.
Database’in güvenlik stratejileri?
Düsünün ki bir bankacilik uygulamasi gelistiriyorsunuz , bu durumda Database’de
tutulacak bilgilerin güvenligi ve gizliligi sizin icin cok önemlidir.Fakat bir web
uygulamasinda cok da önemli olmayabilir.Burada dikkat etmemiz gereken diger bir özellik ise Database’in kendi icinde saglamis
oldugu güvenlik stratejisidir.Mesela tablo bazinda belirli kisilere yetkilendirme yapilabiliyor
mu?
Buna informix’ten bir örnek verecek olursak :
grant select,update on table fatura to mehmet; mehmet kullanicisina fatura tablosu
üzerinde select (okuma) ve update (kayit degistirme) yetkisi vermektedir.
Mesela Oracle’da yeni cikan bir özellik ise column (alan) bazinda belirli kullanicilara
yetkiler verilebiliyor.
Backup/Restore (Yedekleme/Yedek Dönme) imkani sunuyor mu?
Cok önemli uygulamalarda yedek alma islemi cok önemlidir ve de online yani Database
aktifken yapilabiliyor olmasi gerekir.Düsünün bir fabrikada 7/24 saat üretim yapiliyor ve
database’in her an Online olmasi gerekiyor.Bu durumda sececeginiz Database‘in online
backup alma özelligi mutlaka olmasi gerekir (warm backup).Diyelim ki Database online
iken backup ya da dump özelligi var, peki alinan yedegin data tutarliligi bu durumda var
mi?
Düsünün ki yedek basladiginda bir memur fatura tahsilati yapiyor ve islemin
yarisindayken (yani bilgilerin bir kismi Database’e kaydedilmis durumda) yedek
bitiyor.Herhangi bir crash (Sistemin ya da Database’in hata verip datalarin bozulmasi)
durumunda o yedegi restore (yedegi dönme) ettik, bu durumda datalar tutarsiz olacaktir.
Diger önemli bir nokta ise aldiginiz backup’tan sadece bir tablo restore edilebiliyor mu?Bu
durum da cok karsilasilan bir durumdur, mesela birisi sql le calisirken yanlislikla bir
tablonun tamamini ya da belli bir kismini sildiginde tek care yedekten geri dönmektir.
Lisans Stratejisi nedir?
Öncelikle open source olan Database’lerin ücretsiz oldugu herkes tarafindan
bilinmektedir.Diger ücretli olan (commercial) Database’lerde ise herbirinin degisik lisans
stratejileri vardir.Örnegin concurrent (ayni andaki kullanici sayisi) lisansi ya da named
(yani toplam kullanici sayisi) lisanslar mevcuttur.Bir de cpu sayisina bagli olanlar da var.
Ortalama olarak her 6 ayda bir yeni sürüm ciktigini kabul edersek, versiyon
güncellemelerinin ücretli olup olmadigi ve de güncellemenin ne kadar sürdügü de büyük
önem kazanmaktadir.
Transaction Destegi var mi?
Transaction, Database anlaminda begin ile commit arasinda yapilan islemin tamamina
transaction denir.Transaction destegi temel olarak verilerin bütünlügü ve tutarliligi icin
önemlidir.
Diyelim ki bir internet kullanicisi bir alisveris sitesinde ürünleri gezmektedir ve belirli
ürünleri sepete eklemekte ya da sepetten cikarmaktadir.Zamanla bu bilgilerin bir kismi
tablolara yazilmis olabilir.Diyelim ki kullanici alisverisi sonlandirmak icin devam etti ve
kredi karti bilgilerini girdigi yerde alisveristen vazgecti ve baglantisini kopardi, iste budurumda o ana kadar yaptigi bütün data hareketlerinin geri döndürülmesi (rollback)
gerekir, bu da transaction destegi ile mümkündür.
Diger bir örnek de mesela Database’imiz aktifken birden elektrikler kesildi ve Server’i
yeniden baslattik ve Database’i start ettik.Kesinti aninda yarim kalan bütün islemler o
sekilde birakilmaz tabii ki, yarim kalan (Database dilinde commit olmamis ) bütün
transaction’lar rollback edilir.Bu sekilde Database tutarli bir duruma geri döndürülmüs
olur.
Transaction’in cok önemli olmasi sebebiyle artik cogu Database’in bu destegi vardir.Ancak
cok kritik uygulamalarinizda bu konunun daha detayina inerek Database’i incelemekte
fayda var.
Trigger destegi var mi?
Trigger, bir Database’de belirli bir tablodaki bir satir degismesi gibi belirli bir islem
gerceklestiginde otomatik olarak bir islemi baslatan bir dizi SQl ifadesidir.Bir trigger bir
olaydan (insert, delete ya da update ifadelerin belirtilen tabloda olusmasi) ve bir
hareketten (ilgili prosedür) olusur.Trigger’lar degisen ya da eklenilen bir datanin tutarliligi
icin kullanilir.Mesela basit olarak sirket tablosuna yeni bir kayit eklendiginde (insert) git
log tablosuna sirket nosunu ve o anki tarih ve zamani kaydet (insert).
Support (Destek)‘u var mi ve maliyeti nedir?
Gelistirdiginiz uygulamalariniz ne kadar kaliteli olursa olsun, kullandiginiz Database’in
destegi yoksa ya da cok zayifsa bu pek iyi bir durum degildir.Örnegin uygulamanizin cok
spesifik bir ayrintisinda eger Database’de bir bug ortaya ciktiysa ve siz yeni bir versiyon
ya da gecici bir cözüm bulamiyorsaniz sistem kullanilamaz haldedir ve proje
„basarisizdir“!!
Oracle’dan bir örnek vereyim , 1 yillik destek anlasmasi lisans ücretinin %20 sidir ve
genelde Database’inizin down oldugu durumlarda birkac saat icinde bir cozüm
sunarlar.Informix’te de bu durum asagi yukari aynidir.
Postgresql ve MYSQL’de ise commercial support veren kurumlar disinda newsgroup’lara
baglisiniz ve cogunlukla soru ya da sorunlariniza cok hizli cevaplar alabilirsiniz, fakat
hicbir zaman size garanti yoktur.Sanssiz bir sekilde bir bug ortaya cikmis ise bir sonraki
versiyonu beklemeniz gerekir ya da o bug’in olmadigi bir diger versiyona gecmeniz
gerekir ki bu da zaman ve ugrasi demektir.
Administration (Yönetim ve bakimi) kolay mi?
Aslinda en iyi Database bir anlamda isteklerinize %100 cevap veren ama ayni zamanda
administration yani yönetimi ya da bakimi olan Database’dir.
Diger önemli bir nokta ise yönetimi ve bakimi icin gerekli altyapi ve egitim ve bütün
bunlarin maliyetidir.Örnegin Oracle’in yönetimi belki de en zor olanidir , bu sebepten
dolayi da egitimleri cok pahali ve de fazladir.
Informix’in administation’u ise daha kolaydir fakat görsel yönetim programlari o kadar iyi
degildir.Postgresql ve MySql’in ise dökümanlari bol olmasina ragmen egitimleri cok fazla
yaygin degildir.Görsel yönetim programlari da her ikisi icin de mevcuttur.Örnegin MySQL
icin MySQL Control Center ve Postgresql icin pgadmin, tora gibi.Mirroring destegi var mi?
Mirroring aynalama demektir ve güvenlik stratejisinin bir parcasi olabilir.Database’in
mirror destegi olmasi bir avantajdir ve datalarinizin Disk üzerinde 2 kez kaydedilmesi
demektir ve birisinin bozulmasi halinde diger kopyasindan online devam
edebilmektedir.Güvenligin yani sira performans acisindan da faydalidir, cünkü bir read
(okuma) isleminde paralel yani her iki kopaydan ayni anda okuyabilmektedir , bu da hiz
demektir.
Bildigim kadariyla Postgresql ve MySQL’de mirroring özelligi kendi bünyesinde yoktur..
Replication özelligi var mi?
Replication , Database server bazinda kopyalama demektir.Örnegin 1000 tane subesi
olan bir banka düsünün ve her subede 50 kullanici olsa toplam 50000 kullanici demektir
ve ayni saatler icerisinde sadece bir Server‘a erismeleri biraz garip olurdu sanirim (böyle
bir durumu düsünemiyorum bilen varsa lütfen mail atsin).Bunun icin en azindan birden
fazla Database farkli yerlerde fakat merkezi bir Database’de olusan bir degisim diger
bütün databaselere zamanla iletilir.
Bir hesaba bütün diger subelerden erisilebildigine göre Database’deki kayitlarin bir kere
ayni olmasi gerekmektedir.Bu durumda farkli sehirlerde replike edilen birden fazla server
dusunursek ve her birinin üzerinde bir Database calisirsa ve bütün bunlar replike edilirse
yükler dagilmis ve performans artmis olur.Özet olarak bir Database’in replike edilmesi
demek o Database’deki degisiklikler birebir diger Database’lere aktarilmasi demektir.
Replication’un sagladigi bir avantaj da bir Database’in ariza görmesi halinde (down) diger
Database’in durumu idare edebilmesidir.
Parallel Server (Clustering) özelligi var mi?
Bu özellik daha cok büyük Database’ler icin gecerlidir.Bir Server düsünün o anki
teknolojiyle donanim olarak maximum seviyede donatilmis fakat toplam kullanici sayisini
kaldiramiyor, ya da basit olarak bir Database’i 2 server üzerinde calistirmak istiyorum ya
da bir Database’de bir ariza olustugunda otomatik olarak diger Database durumu idare
etsin istiyorsam Database’in Parallel Server özelligi olmasi gerekir.
Oracle, Informix , DB2 ve MS-Sqlserver in parallel özellikleri var fakat normal Database
lisansindan ayri bir fiyatla satilmaktadir.Postgresql ve MySql in ise böyle bir özelligi
yoktur.
Lojiksel olarak limitleri nelerdir?
Her Database’in kendi mimarisi vardir ve buna bagli olarak da bazen teorik de olsa
limitleri vardir.Bir tablodaki column (alan) sayisi, bir tablonun maximum alacagi satir
sayisi, bir Database’in maximum kullanabildigi alan, bir alanin maximum büyüklügü gibi
faktörler büyük Database (>100Gb)’ler icin önemlidir.
Simdi birkac Database’in limitlerini vermeye calisalim:
PostgreSQLAsagidaki bilgiler aynen http://www.ca.postgresql.org/users-lounge/limitations.html
adresinden alinmistir.
Bir Database’in maximum büyüklügü sinirsiz(60GB databaseler mevcut)
Bir tablonun maximum büyüklügü 64 TB bütün Isletim Sistemlerinde
Bir satirin maximum büyüklügü sinirsiz 7.1 ve sonrasi versiyonlarda
Bir alan icin maximum büyüklük 1GB 7.1 ve sonrasi versiyonlarda
Bir tablodaki maximum satir sayisi sinirsiz
Bir tablodaki maximum alan sayisi 1600
Bir tablodaki maximum index sayisi sinirsiz
Tabii ki bunlar sinirsiz degildirler, fakat eldeki disk alanina ve hafiza/swap alanina
bagimlidir.Bu degerler normalin disinda büyük olursa performans sorunu yasanabilir.
Oracle
Bir tablodaki maxiumum index sayisi sinirsiz
Maximum icice altsorgu (nested queries) sayisi 255
Maximum Database user’i 65525
Bir tablodaki maximum alan sayisi 1000
Bir tablodaki maximum satir sayisi sinirsiz
Maximum Tablespace sayisi 64K
Maximum block sayisi 16Kb
Kaynak : http://download-uk.oracle.com/docs/html/A97297_01/ch1_admin.htm#i92495
Informix
Maximum Database büyüklügü 2 Terabyte
Maximum alan sayisi 32000
Maximum tablo sayisi 2^31-1
MySQL
http://www.mysql.com/doc/en/Features.html :Büyük Database’ler olusturmak mümkündür.50 milyon kayit iceren bazi Database’ler
kullaniyoruz ve 60000 tablo ve yaklasik 5 milyar satir sayisi olan kullanicilar biliyoruz.Bir
tabloda maxiumum 32 index kullanilabilir.Her bir index 1 ile 16 arasinda alandan
olusabilir.Maximum index genisligi ise 500 byte’dir(bu MySQL Server’i derlemekle
degistirilebilir).Bir indexi CHAR ya da VARCHAR olarak kullanabilirsiniz.
Maxiumum tablo büyüklügü 4Gb (3.22) 3.23 versiyonuyla birlikte myIsam tablo tipinde 8
milyon Tb yani 2^63 büyüklügünde bir tablo mümkündür.
Maximum alan büyüklügü 4Gb (long text ya da long blob)

Yararlı Bilgi. Sağol