- 4 Haz 2023
- 303
- 105
Wayland ile X11 Arasındaki Farklar
X11, yıllardır Linux sistemlerinde çalışan bir pencere yönetim sistemidir. X11 40 yıllık bir sistemdir ve bu pencere yönetim sisteminin az güncelleme alması ve bazı stabilizasyon çalışmalarının işlevsiz kalması ile beraber yeni bir pencere yönetim sistemi kullanıcılar için bir istek değil ihtiyaç haline gelmiştir. Bu ihtiyaç ise Kristian Høgsberg tarafından tam 16 sene önce çıkarılan açık kaynaklı yeni bir pencere yönetim protokolü ile karşılanmıştır. Bu makalede ise bu iki protokolün işlevi ve farklarını ele alacağım.X11 Protokolünün Çalışma Prensibi
Yukarıdaki görseli inceleyelim. Öncelikle kullanıcı çalışma alanında bir komutu penceresine gönderiyor. Bu komut önce X sunucusuna gidiyor. (1. işlem)
X sunucusu komutu alıyor ve gerekli pencereye gönderiyor. (2. işlem)
Gerekli pencere komutu alıyor ve komutu işleyip işlenmiş yanıtı X sunucusuna gönderiliyor. (3. işlem)
İşlenmiş yanıtı alan X sunucusu bu işlenmiş yanıtı kompozitöre gönderiyor. (4. işlem)
Kompozitör gelen isteği işleyip yine sunucuya yanıt veriyor. (5. işlem)
Yanıtı alan sunucu son cevabı kullanıcıya (işlemciye) gönderiyor. (6. işlem)
Yani X11 sisteminde 6 işlemle tek bir işlem yapılıyor. Bu gecikmeli oluyor ayrıca X11 sisteminde tüm pencerelerin birbirinden haberi oluyor bu da güvenlik sorunlarına yol açabiliyor.
Wayland Protokolünün Çalışma Prensibi
Yukarıdaki görseli inceleyelim. Öncelikle kullanıcı bir komut gönderiyor penceresine. Komut önce Wayland kompozitörüne gidiyor. (1. işlem)
Wayland kompozitörü gelen komutu alıyor ve pencereye gönderiyor. (2. işlem)
Pencere gelen komutu işliyor ve yanıtı kompozitöre gönderiyor. (3. işlem)
Kompozitör gelen yanıtı alıyor ve ekstra kompozitöre göndermeden yanıtı kullanıcıya (işlemciye) gönderiyor. (4. işlem)
Yani Wayland sisteminde işlem 4 işlemle sağlanıyor. Bu X11 sistemine göre daha hızlı oluyor. Ayrıca Wayland sisteminde hiçbir pencere diğer pencerelere erişemiyor böylece güvenlik sorunları olmuyor. Ancak bunun dezavantajı ise ekran kaydı yapılamıyor. Sadece tüm ekran kaydedilebiliyor.
Aşağıda ise 4 temel özelliği baz alarak Wayland ile X11 sistemini karşılaştırdım.
| Özellik | Wayland | X11 |
|---|---|---|
| Mimari | Basit ve modüler | Karmaşık ve monolitik |
| Performans | Daha yüksek | Daha düşük |
| Güvenlik | Daha güvenli | Daha az güvenli |
| Geliştirilebilirlik | Daha kolay | Daha zor |
Wayland Sistemine Nasıl Geçebilirsiniz
Bu sistem GNOME ve KDE bulunduran tüm dağıtımlar için varsayılan yüklü gelmektedir. Ancak sizde oturum açma ekranında Wayland seçeneği gözükmüyorsa aşağıdaki komutu çalıştırarak GNOME üzerinde Wayland sistemini etkinleştirip sistemi yeniden başlatabilirsiniz. Bu komut GNOME yüklü dağıtımlarda çalışmaktadır.
Bash:
sudo mkdir -p /etc/systemd/system/gdm.service.d
sudo ln -sf /dev/null /etc/systemd/system/gdm.service.d/disable-wayland.confMakalem bu şekildeydi. Konumu okuduğunuz için teşekkürler.
