Türkiye Büyük Millet Meclisi Ne Zaman Açıldı?
Türkiye Büyük Millet Meclisi ne zaman, nerde, niçin ve nasıl açılmıştır? Sorusunu yanıtlayalım. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 23 Nisan 1920 tarihinde, Ankarada kurulmuştur. Osmanlı Devleti, İtilaf Devletlerine boyun eğince resmi olarak ortada bir devlet kalmamıştır. Bu duruma tepki gösteren Türk halkı, Mustafa Kemal Atatürkün önderliğinde bir araya gelerek Türkiye Büyük Millet Meclisini kurmuştur. Ali Rıza Paşa hükümeti zamanında, Mebusan üyelerini belirlemek için seçimler yapıldı. Mustafa Kemal Meclis-i Mebusan ın başkanı seçilmek istiyordu ve Mustafa Kemal Meclis-i Mebusanın başkanı olarak seçilmiş olsaydı Anadoluda yaşanan bütün bu hareketler ve olaylar yasal olarak tanınacaktı fakat İngilizler Mebusan Meclisi Heyetini tutuklatarak sürgüne gönderdi.
Sonrasında kapanan Mebusan Meclisi yerine, Mustafa Kemal Ankarada toplanacaklarını ve meclisi bu sefer kuracaklarını bildirdi. Ankarada toplandıktan sonra meclisin en yaşlı üyesi Sinop milletvekili Şerif Bey, açılış konuşması yaptı. Konuşmasında; Osmanlının yanında olmak başka devletlerin hakimiyeti altına girerek onlara boyun eğmek olacağı ama Türk milletinin asla böyle bir şeyi kabul etmeyip kendisini kurtarması gerektiğini ve bu nedenle de burda toplandıklarından sözetti. Konuşmasının ardından Büyük Millet Meclisini açtı.
İlk Meclis Binası (1. TBMM) Hakkında Bilgi
Meclisin ilk binası
İlk meclis binasının konumu ve yapısı hakkında bilgi verelim. İlk meclis binası, Ankarada ve Ulus Meydanında bulunmaktaydı. Bu bina öncelikle İttihat ve Terakki Cemiyetine kulüp binası olarak tasarlanmıştı. Mimari olarak Türk mimarı stilinde olan bu bina ayrıca iki kattan oluşmaktaydı. Duvarlarında Ankara taşı yani ANDEZİT kullanılmıştır. Meclis toplanmaya karar verdiğinde Meclis Binası olarak seçilen bu bina tam olarak tamamlanmamıştı. Bütün halk, millet bu binayı toplanıp bir araya gelerek tamamlamıştır. Yani ilk meclis bütün zorluklara rağmen, halkın bir araya gelmesi ile oluşan kurucu bir meclistir.
Ertesi gün ise Mustafa Kemal Atatürk Meclis Başkanı tercih edildi. Büyük Millet Meclisi pek çok zorluğa rağmen, Türk milletinin bağımsızlık aşkı ile kurulmuştur. Güçler birliği ilkesi uygulanmıştır yani yasama, yürütme ve yargı Meclisin hakimiyeti altındadır. Türkiye Büyük Millet Meclisi bir kurucu meclistir. Bu sebeple de olağanüstü yetkilere sahip bir ihtilal yani devrim (inkılap) meclisidir. Meclis hükümeti sistemi baz alınarak demokratik bir ortam amaçlanmıştır. İlk senelerinde bu ortam pek sağlanamasa da çok partili dönemin gelmesi ile bu ortam sağlanabilmiştir.
İlk TBMM Seçimleri Hakkında Bilgi
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Mebusan Meclisi dağıtıldıktan sonra 23 Nisan 1920de Ankarada toplandı ve iki dereceli seçim sistemine göre yapılan bir seçim yapılmıştır. Seçim için gelen yeni üyeler ile eski Osmanlı Meclis-i Mebusanından katılan toplam 437 üye vardı. İki dereceli seçim ya da başka bir ismiyle dolaylı oy sistemi, iki kısımdan oluşur. İlk aşamada milletvekili seçecek kişiler oylama ile seçilir. İkinci aşamasında ise millet vekili seçecek olan kişiler belirlenmiş olur bu sayede de milletvekilleri seçilir ve meclis toplanmış olur. Türkiyede çok partili döneme kadar hep iki dereceli seçim yapıldı. İlk defa 1946 yılındaki seçimlerde tek dereceli seçimler yapıldı. Tek dereceli seçimde ise seçmenler temsilcilerini direk olarak doğruya belirleyebilir. İki dereceli seçim gibi milletvekilleri gibi kişilere ihtiyaç duyulmadan halk, seçimini kendisi belirleyebilir hale gelmiştir.
İlk TBMM Milletvekilleri Kimlerdir?
Birinci Meclis ya da Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi, 23 Nisan 1920de Ankarada toplanmıştır. Bu meclise nerdeyse bütün illerden milletvekilleri gelmişti. Toplam 66 farklı ilden 436 kişi bu meclise katıldı. 94ü orta öğrenim görmüş, 288i yükseköğrenim görmüş kişilerden oluşmaktaydı. Meslek dağılımı ise şu şekildeydi; 133 devlet memuru, 54 asker, 162 serbest meslek, 30 aşiret lideri, 32 din adamı, 7 teknik eleman, 2 reji görevlisi, 16 sağlık görevlisi. Milletvekilleri içinden de birçoğu birden çok yabancı dil de biliyordu.
TBMM 1. Dönem Milletvekilleri Listesi
TBMM 1. Dönem Milletvekilleri listesini aşağıda belirtilen bağlantıya tıklayarak inceleyebilirsiniz.
Https://www.Tbmm.Gov.Tr/TBMM_Album/Cilt1/index.Html
İlk Meclis Başkanı Kimdir?
Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılan seçimler sonrasında Meclis Başkanı Mustafa Kemal seçilmiştir. Bütün Anadoluyu bilinçlendirip pek çok kişiyi tekrar bir ulus olmaya inandıran bu kişi oy çokluğu ile Meclis Başkanı seçilmiştir. Meclise gelen pek çok kişi Mustafa Kemalin düşüncelerine ve fikirlerine inanmıştır ve güvenmiştir. Onun fikirleri doğrultusunda Türkiye Büyük Millet Meclisinin çatısı altında toplanan kişilerin birçoğu Mustafa Kemale oy vermiştir. Bu şekilde de başkan, Mustafa Kemalin de dilediği gibi, Mustafa Kemal olmuştur ayrıca Meclis Başkanı yani Mustafa Kemal hemde da yürütmenin başında yer almaktadır.
TBMMnin Aldığı İlk Kararlar Nelerdir?
Esasları doğrultusunda hareket ediliyordu. Esasları da şunlardı; Türkiye Büyük Millet Meclisi üzerinde hiçbir kuvvet yoktur. Hükümet kurmak gereklidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi yasama ve yürütme yetkilerine sahiptir yani güçler birliği ilkesi benimsenmiştir. Hükümetin devamlılığı zorunludur, geçici olarak bir başkan veya padişah vekili atamak uygun değildir ve son olarak da halife ve padişah bulunduğu baskıdan kurtulduktan sonra onlara ne yapılacağı meclis tarafından belirlenecektir.
Hıyanet-i Vataniye Kanunu kabul edildi. Hıyanet-i Vataniye Kanunu; Millet Meclisine karşı yapılabilecek bütün olumsuz davranışların vatana ihanet olarak kabul edileceğini kabul etmiş olan bir kanundu. İstiklâl Mahkemeleri kuruldu. Bu şekilde de ülkedeki düzen yerine oturmaya başladı.
Sonrasında isyanlar bastırıldı. Batı Anadoluda düzenli bir ordu kuruldu, bu sayede problem çıkartan Kuvayı Milliye ekipleri dağıtıldı. Güney, Batı ve Doğu cephelerindeki zaferler ile beraber Anadolu, işgalden kurtuldu. 1921 Anayasası ve İstiklal Marşı kabul edildi. 1921 Anayasası diğer bir adı ile Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, ilk Türkiyenin anayasal ilkelerini belirleyen seksen beş numaralı ve kabul edilme tarihi (uygulanmaya başlama tarihi) 20 Ocak 1921 ve de 23 maddeden oluşan bir kanundur. Bütün bu zaferlerin ve gelişmelerin ardından Anadolu halkı Meclise olan güven arttı ve Saltanat kaldırıldı. İtilaf Devletleri ve Türkiye Büyük Milet Meclisi arasında Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı ve bu şekilde İtilaf Devletleri TBMMnin varlığını kabul etmiş oldu. Osmanlı Devleti görmezden gelinmiş oldu.
Lozan görüşmeleri başladı. İtilaf Devletleri, Mudanya Ateşkes Antlaşması sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisini Lozan Barış Görüşmelerine davet etti. Bu şekilde de Türkiyenin artık başındaki hükümetin Osmanlı Devleti değil, Türkiye Büyük Millet Meclisi olduğu bütün devletler tarafından kabul edildi. Türkiye Büyük Millet Meclisini temsilen de Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönüyü İsviçredeki Lozan şehrine gönderdi. Türkiye Büyük Millet Meclisinin yapmış olduğu tek inkılap saltanatın kaldırılmasıdır, yani tam manası ile TBMM inkılapçı bir meclis değildir.
TBMMnin Önemi ve Özellikleri
TBMM, kurucu meclistir. Olağanüstü yetkileri olan bir devrim meclisidir.
Meclis hükümeti sistemi vardır, kabine hükümeti sistemi yoktur.
Güçler birliği ilkesi temel alınmıştır.
İstiklal Mahkemeleri ile yargı gücü de vardır.
Mustafa Kemal Paşa meclisin ve hükümetin dolayısı ile yeni devletin başkanıdır.
TBMM üzerinde güç yoktur ilkesi ile padişah ve İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır.
İkinci meclis kadar olmasa da ilk meclis de inkılapçıdır.
Halkçıdır, milliyetçidir ve demokratiktir.
Son düzenleme: